वैदिक पञ्चाङ्ग अनुसार वर्ष दुई प्रकारको हुन्छ - चन्द्र वर्ष र सूर्य वर्ष। चन्द्र वर्षको महिनालाई चन्द्र मास भनिन्छ, चन्द्र मासमा दुईवटा पक्ष हुन्छ- कृष्ण पक्ष र शुक्ल पक्ष। सूर्य वर्षमा दुईभाग हुन्छ- उत्तरायण र दक्षिरायन। ज्योतिष शास्त्रका अनुसार एक वर्षमा दुई अयन पर्दछ, अयनको अर्थ गति हुन्छ। अयन सूर्यको