विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ) ले शनिबार मंकीपक्सलाई विश्वव्यापी स्वास्थ्य आपत्काल घोषणा गरेको छ । डब्लुएचओका प्रमुख टेड्रोस अधानोम गेब्रेयससले ७० भन्दा बढी देशमा यो भाइरल संक्रमण फैलनु असाधारण अवस्था भएको बताए ।
डब्लुएचओको बैठकमा यो रोगलाई आपत्कालीन घोषणा गर्ने विषयमा सहमति हुन सकेको थिएन । सहमतिबिना कुनै रोगलाई आपत्कालीन घोषणा गरिएको यो पहिलो पटक हो ।
टेड्रोसले भनेका छन्, “यो एउटा रोग हो जुन नयाँ तरिकाले संसारमा फैलिरहेको छ, जसको बारेमा हामीलाई धेरै कम थाहा छ। यी कारणहरूका लागि मंकीपक्स एक सार्वजनिक स्वास्थ्य आपत्काल भएको मैले घोषणा गरेको छु ।”
विश्वभर मंकीपक्सका करिब १७ हजार केस रिपोर्ट गरिएका छन्। जसमध्ये ५ जनाको अफ्रिकामा मृत्यु भइसकेको छ । मंकीपक्सको संक्रमणलाई ध्यानमा राख्दै डब्लुएचओले यसलाई विश्वव्यापी स्वास्थ्य आपत्काल घोषणा गरेको हो ।
डब्लुएचओको यो घोषणाको अर्थ के हो ?
यो मंकीपक्समा डब्लुएचओको शीर्षस्तर चेतावनी हो। स्वास्थ्य आपत्कालीन घोषणाको अर्थ डब्लुएचओले मंकीपक्सलाई विश्वका लागि ठूलो खतरा मानेको छ र यसलाई फैलिन र महामारीमा परिणत हुनबाट रोक्न अन्तर्राष्ट्रिय पहलहरू तत्काल आवश्यक छ।
यो घोषणाले विश्वभरका सरकारहरूका लागि तत्काल कारबाहीका लागि अपीलको रूपमा कार्य गर्दछ।
डब्लुएचओले कहिले कहिले विश्वव्यापी आपत्काल घोषणा गर्यो ?
विश्वव्यापी स्वास्थ्य एजेन्सीका रूपमा डब्लुएचओले विगत दुई दशकमा सात पटक विश्वव्यापी आपत्काल घोषणा गरेको छ। सन् २००९ मा स्वाइन फ्लु, २०१४ मा पोलियो र इबोला, २०१५ मा जिका, २०१८ मा के. इबोला र २०१९ मा कोभिड–१९ लाई विश्वव्यापी स्वास्थ्य आपत्काल घोषणा गरिएको थियो।
अमेरिकाको मेरिल्याण्ड युनिभर्सिटीका डा फहीम युनुसका अनुसार सबै स्वास्थ्य आपत्कालीन अवस्थाहरू महामारी बन्दैनन् तर डब्लुएचओको यो कदम सावधानी हो।
कोभिड र मंकीपक्स : दुवै धेरै फरक
डा युनुसका अनुसार मंकीपक्समा कोभिड–१९ भाइरसको जति डर फैलाउन आवश्यक छैन । उनका अनुसार कोभिड सजिलै श्वासप्रश्वास प्रणालीबाट फैलिन्छ र फोक्सोलाई लक्षित गर्दछ, यो अत्यन्त घातक हो ।
तुलना गर्दै उनले भने, “यदि कोभिड सर्पदंश हो भने मंकीपक्स भनेको उडुसको टोकाइ मात्र हो।
मंकीपक्स फैलिन अलि गाह्रो छ। यो नयाँ भाइरस होइन र यसका लागि भ्याक्सिनहरू उपलब्ध छन्।
उनले मंकीपक्सको व्यापक परीक्षणको आवश्यकता रहेको बताए । डा युनुसका अनुसार जहाँजहाँ मंकीपक्सको प्रकोप देखा परेको छ त्यहाँ खोपको रणनीति लागू गर्नुपर्नेछ। उनले मंकीपक्सको त्रास फैलाउन नपर्ने चेतावनी दिए ।
के हो मंकीपक्सको लक्षण ?
यो भाइरल संक्रमण हो। संक्रमित व्यक्तिमा ज्वरो आउने, घाँटी दुख्ने, सास फेर्न गाह्रो हुने लक्षण देखिन्छन् । यसबाहेक शरीरमा चिकेन पक्स, स्मलपक्स बन्छन् जुन शरीरभर देखिन थाल्छ।
स्मलपक्स र चिकनपक्समा शरीरको हरेक भागमा दागहरू बन्छन्, तर पैताला र हत्केलाहरूमा होइन। मंकीपक्समा तिनीहरू हत्केला र पैतालाहरुमा पनि बन्छन्। स्मलपक्समा प्रयोग गरिएको खोप यसमा प्रभावकारी हुन सक्छ तर यो हाल अमेरिका र रुसमा मात्र उपलब्ध छ।
कसरी फैलिन्छ मंकीपक्स ?
मंकीपक्स जनावरबाट मानिसमा र त्यसपछि मानिसबाट मानिसमा सर्छ। यसको इन्क्युबेशन अवधि ५ देखि २१ दिन सम्म हुन्छ। यो आफैँ ठीक हुन्छ। त्यहाँ दुई प्रकारका स्ट्रेन छन्। एउटा पश्चिम अफ्रिका र अर्को मध्य अफ्रिका।
यसमध्ये मध्य अफ्रिकाको स्ट्रेन बढी संक्रामक छ। यो थोपा, पिप, दानाबाट तरल पदार्थ, जनावरको दिसा र पिसाबको सम्पर्कबाट मानिसमा सर्छ। यो यौन सम्पर्कबाट पनि फैलिन सक्छ। हावामा फैलिँदैन।
कति खतरनाक छ मंकीपक्स ?
कहिलेकाहीँ यसले श्वासप्रश्वासको संक्रमण निम्त्याउँछ, जसले बिरामीलाई निमोनिया निम्त्याउन सक्छ। जसका कारण बिरामीलाई अर्को प्रकारको संक्रमण हुन्छ । केही बिरामीहरूमा संक्रमण मस्तिष्कमा पुग्छ र उनीहरूलाई मेनिन्जाइटिस हुन सक्छ। यस्तो अवस्थामा बिरामीको ज्यान जान सक्छ ।
मंकीपक्सका ९५ प्रतिशत केसहरू यौन गतिविधिका कारण : अनुसन्धान
यौन क्रियाकलाप पनि मंकीपक्सको एक कारण हो, तर यसको बारेमा ठूलो खुलासा भएको छ। न्यू इंग्ल्यान्ड जर्नल अफ मेडिसिनले प्रकाशित गरेको अनुसन्धानले मंकीपक्सका ९५ प्रतिशत केसहरू यौन क्रियाकलापका कारण हुने गरेको बताएको छ।
लन्डनको क्वीन मेरी युनिभर्सिटीका वैज्ञानिकहरूले यस वर्ष अप्रिल २७ देखि जुन २४ सम्म १६ देशका ५२८ केसहरूको अध्ययन गरेका थिए। यसले मोन्कीपक्सबाट संक्रमित ९८ प्रतिशत समलिंगी वा उभयलिंगी पुरुष र ४१ प्रतिशत बिरामी एचआईभी पोजिटिभ रहेको पत्ता लगाएको छ।
अमेरिकामा पहिलो पटक बालबालिकामा मंकीपक्स भेटियो
अमेरिकामा पहिलो पटक बालबालिकामा मंकीपक्स भेटिएको छ । अमेरिकी स्वास्थ्य एजेन्सी सीडीसीले यीमध्ये एक बच्चा क्यालिफोर्नियाका रहेको बताएको छ ।
अर्को एक नवजात शिशु हो जो अमेरिकी निवासी होइन। वासिंटन डिसीमा नवजात शिशुको परीक्षण गर्दा त्यसमा मंकीपक्स पुष्टि भएको थियो । दुवै बच्चाको अवस्था सामान्य रहेको चिकित्सकले बताएका छन् । उनीहरुलाई एन्टिभाइरल औषधि दिइएको छ ।
एजेन्सीको सहयोगमा
