काठमाडौं।नेपाली साहित्यमा लामो समयदेखि कविता, गजल, गीत र प्रेरणादायी विचारमार्फत साहित्यप्रेमीको मन जित्दै आएका बहुप्रतिभाशाली साहित्यकार बसन्त चौधरी अब आख्यानको दुनियाँमा पनि प्रवेश गरेका छन्।
उनको पहिलो उपन्यास ‘देवयानी’ सार्वजनिक भएसँगै नेपाली साहित्यमा प्रेम, सम्बन्ध र आत्मसंघर्षबारे एक गहिरो र सशक्त छलफल सुरु भएको छ। उनका अन्य साहित्यिक सिर्जना झै देवयानीले समेत साहित्यप्रेमीमाझ चर्चा कमाइरहेको छ ।
साङ्ग्रिला बुक्सद्वारा प्रकाशित ‘देवयानी’ उपन्यास प्रेमको मनोविज्ञान, नारी चेतना, र पुरुषको भित्री द्वन्द्व वरपर घुम्छ। उपन्यासको मूल कथावस्तु दुई फरक परिवेश र जीवन–दृष्टिकोण भएकी नारीहरू र उनीहरूसँग सम्बन्धित पुरुष पात्रको भित्र–बाहिरको संसारलाई चित्रण गर्छ।
दुई नारी, एक प्रेम– अनि पुरुषको द्वन्द्व
‘देवयानी’ उपन्यासमा चित्रित पात्रहरू केवल प्रेमका उपस्थिति मात्र होइनन्, उनीहरू सामाजिक संरचनाभित्रको मौन विद्रोह, भावनात्मक उथलपुथल र आत्मपरिचय खोजीका सशक्त प्रतीक हुन्।
एउटा पात्र यथार्थमा रमाउने, सादा र स्वाभाविक जीवन जिउने हो भने अर्को पात्र आत्मकेन्द्रित, आधुनिक तर गहिरो विवेकशील छ। लेखकले पुरुष पात्रलाई यस दुई धाराबीच च्यापिएको अवस्थामा प्रस्तुत गर्छन्, जहाँ ऊ न आफूलाई छुट्कारा दिन सक्छ, न त निर्णय गर्न।
उपन्यासभित्र प्रेमको पुनः परिभाषा
बसन्त चौधरीले प्रेमलाई केवल भावना होइन, जागरण र आत्मविवेकको यात्राका रूपमा चित्रण गरेका छन्। उपन्यास पढ्दै जाँदा पाठकले प्रेमलाई ‘समर्पण’ र ‘संघर्ष’ दुबै रूपमा अनुभव गर्छन्। चौधरीले कुनै लज्जा या आत्मग्लानीबिना प्रेमका विविध पक्षहरू खुलस्त रूपमा राखेका छन्।
उनका शब्दहरूमा, “म यस्तो पाटोमा लेखेँ, जहाँ नेपाली साहित्यमा कमै लेखिएको छ – प्रेमले उत्पन्न गर्ने भित्री द्वन्द्व, जुन साँचो रूपमा समाजको हरदिनको यथार्थ हो।”
सामाजिक यथार्थ र मौन विद्रोह
देवयानी उपन्यास केवल प्रेम कथा मात्र होइन। यो सामाजिक वर्जनामा बाँधिएको भावनाहरूको कथा हो, जहाँ पात्रहरू बोल्दैनन् – तर उनीहरूको मौनता चिच्याइरहेको हुन्छ। नारी पात्रहरू आफ्ना अधिकार र भावनाहरूका लागि लड्छन् – तर त्यो विद्रोह आवाजमा होइन, आत्मविवेकमा अभिव्यक्त हुन्छ।
लेखनशैली र पाठकीय प्रभाव
बसन्त चौधरीको भाषा सजीव, सरल र भावनात्मक छ। उनी कविका रूपमा प्रसिद्ध भएकाले उपन्यासको हरेक वाक्यमा काव्यात्मक स्पर्श देखिन्छ। संवादहरू गहिरा छन्, पात्रहरू जीवन्त छन्, र कथा बग्ने शैलीमा अघि बढ्छ। यद्यपि केही समिक्षकले उपन्यासको तीव्रता अझ गहिरो बनाउन सकिन्थ्यो भन्ने टिप्पणी पनि गरेका छन्।
किन पढ्ने ‘देवयानी’?
यदि तपाईंलाई प्रेम, आत्मसंघर्ष र नारी चेतनामा आधारित गहिरा कथामा रुचि लाग्छ भने ‘देवयानी’ तपाईंको सूचीमा पर्नैपर्ने उपन्यास हो।
बसन्त चौधरीको यो कृति नेपाली आख्यान साहित्यमा मनोविज्ञान, प्रेम र सामाजिक चेतनाको राम्रो संयोजन हो, जसले पाठकलाई सोच्न बाध्य बनाउँछ।
नेपाली साहित्यमा थोरै मात्रामा उठाइएका प्रेमको यथार्थवादी प्रस्तुतीकरणको उत्कृष्ट नमुना हो ‘देवयानी’।
