एजेन्सी । बिग बी, एन्ग्री यंगम्यान, शहेनशाह, डन, स्टार अफ द मिलेनियम । अमिताभ बच्चनका यस्ता धेरै नाम छन् । शताब्दीका महानायक अमिताभ बच्चन आज ८० वर्षका भएका छन् ।
‘सात हिन्दुस्तानी’बाट सुरु भएको उनको फिल्मको यात्रा ‘ब्रह्मास्त्र’ र ‘गुडबाय’सम्म जारी छ । ४–५ फिल्म रिलिजको लाइनमा छन् । जीवनको आठौं दशकमा अमिताभ युवा उमेरका स्टार जस्तै सक्रिय छन् ।
अमिताभ बलिउडका किस्सा होइनन्, उनी पूर्ण अध्याय हुन् । यस अध्यायमा धेरै कथाहरू छन् । कसैले धेरै सुनेका छन् र कसैले नसुनेका छन् । भारतीय सिनेमाको ११० वर्षमा ५० वर्ष अमिताभकै रह्यो । यी ५० वर्षलाई सँगै जोड्न असम्भव छ । कोलकाताकी एउटी केटीको अधुरो प्रेमले अमिताभलाई मुम्बई ल्यायो । जहाँ अल इन्डिया रेडियोदेखि एकपछि अर्को फिल्मी अडिसनमा उनी रिजेक्ट भए ।
‘सात हिन्दुस्तानी’ फिल्म आयो तर फ्लप भयो । १४ मध्ये १२ फिल्म फ्लप भएर करियर लगभग समाप्त भयो । त्यसपछि आयो ‘जंजीर’ जंजीरले बलिउड र अमिताभलाई यसरी बाँधेको थियो कि आज पनि यी दुईलाई अलग–अलग सोच्न सकिँदैन ।
आज उनको जन्मदिन विशेषमा उनका जीवनका विभिन्न उतारचढावबारे यहाँ चर्चा गरौँ ।
पहिलो अधुरो प्रेम, जसले उनलाई मुम्बई ल्यायो
कथाको पहिलो अध्याय अमिताभको अधूरो प्रेमबाट सुरु हुन्छ । जब सन् १९६३ मा २१ वर्षीय अमिताभ कामको खोजीमा इलाहाबादबाट कोलकाता आएका थिए । कोलकातामा, शा वालेसको रक्सी कम्पनी र शिपिंग फर्म बर्ड एण्ड कम्पनीमा क्लर्क भए । अभिनयमा रुचि भएकाले फुर्सदमा उनी थिएटरमा काम गर्थे । कोलकातामा रहँदा, अमिताभले आईसीआई कम्पनीमा पनि काम गरे, जहाँ उनको भेट चन्द्रा नामकी केटीसँग भयो, जो महाराष्ट्रियन थिइन् ।
अमिताभको तलब १५०० र चन्द्राको ४०० रुपैयाँ थियो । सँगै काम गरेको चन्द्रा अमिताभकी पहिलो प्रेमी थिइन् । अमिताभ बिहे गर्न चाहन्थे तर केटीले मानिनन् । पिडाले भावुक भएका अमिताभ शोकलाई हटाउन पहिले जागिर, त्यसपछि शहर छोडे । २६ दिनको तलब पनि काटियो तर उनी जान चाहन्थे । पछि त्यही केटी प्रसिद्ध बंगाली अभिनेताकी पत्नी बनिन् । कोलकाता छोडेर अमिताभ सपनाको सहर मुम्बई पुगे । फेरि काम खोज्ने प्रयास सुरु भयो ।
६ फिट ३ इन्च उचाई र पातलो शरीर, कालो रंग र भारी स्वर । जता गए पनि निराशा छाएको थियो । अमिताभ पनि जागिरको खोजीमा रेडियो स्टेशन पुगेका थिए । जब उनले अडिसन दिए, त्यतिबेलाका चर्चित स्वर भएका अमिन सयानीले अमिताभको आवाज सुनेर मान्छे डराउलान् भनी ठट्टा गर्थे ।
अमिताभलाई बाल्यकालदेखि नै अभिनयमा रुचि थियो तर उनका आमाबुवाले उनले काम गरोस् भन्ने चाहन्थे । एक दिन रेलमा मुम्बईबाट दिल्ली जाँदै गर्दा अमिताभका भाइ अजिताभलाई छेउमा बसेको केटाबाट थाहा भयो कि ख्वाजा अब्बास आफ्नो फिल्मको लागि नयाँ अनुहार खोज्दैछन् । उसले तुरुन्तै भाइको फोटो निकालेर केटालाई दियो । त्यसको भोलिपल्ट ख्वाजा अब्बासले अमिताभलाई भेट्न बोलाए । उनी दिल्लीबाट मुम्बई आएका थिए ।
जब ख्वाजा अब्बासलाई थाहा भयो कि अमिताभ हरिवंश राय बच्चनका छोरा हुन्, उनले सोधे– तिमी घरबाट भागेर आएका छौ ? जवाफमा अमिताभले होइन भने । यसका बावजुद ख्वाजा अब्बासले हरिवंश राय बच्चनलाई चिठ्ठी लेखेर आफ्नो छोरा फिल्ममा आएमा कुनै आपत्ति छैन भनेर सोधेका थिए । पत्रको जवाफमा सहमति प्राप्त भएपछि ख्वाजाले अमिताभलाई ५ हजार रुपैयाँ दिएर हस्ताक्षर गरे । १५ फेब्रुअरी १९६९ मा अमिताभले ७ नोभेम्बर १९६९ मा रिलिज भएको फिल्म साइन गरे ।
त्यतिबेलाका स्टार भनेर चिनिने धर्मेन्द्रले फिल्म जंजीरको स्क्रिप्ट लेखक जोडी सलिम–जावेदबाट किनेका थिए । प्रकाश मेहराले समाधि फिल्म सुरु गर्दा नै धर्मेन्द्रलाई यसको स्क्रिप्ट यति मन पर्यो कि उनले प्रकाश मेहराबाट समाधि लिएर जंजीरको स्क्रिप्ट दिए । प्रकाश मेहरा नायकको खोजीमा थिए ।
उनको पहिलो रोजाइ धर्मेन्द्र पहिले नै व्यस्त थिए । देव आनन्दले गीत कम भएको भन्दै फिल्म अस्वीकार गरेका थिए । त्यस्तै, राजकुमारले अन्य फिल्मसँग साउथमा सुटिङ गर्ने शर्तमा राजी भए पनि फिल्मको कथा मुम्बईको भएकोले प्रकाशले मानेनन् ।
एक दिन प्राणले प्रकाश मेहरालाई फिल्ममा अमिताभलाई साइन गर्न अनुरोध गर्दै उनलाई हेरेर भविष्यमा स्टार बन्ने देखिन्छ भन्दै सुझाए । जब अमिताभका अन्तिम १२ फिल्म फ्लप भए, प्रकाश चिन्तित भए, तर उनले प्राणको निर्देशनमा ‘बम्बे टु गोवा’ फिल्म हेरे । फिल्ममा अमिताभलाई देखेर प्रकाश मेहरा चर्को स्वरले ‘जंजीरका लागि हिरो मिल्यो’ भन्दै चिच्चाए ।
अमिताभलाई कास्ट गरेकोमा प्रकाश मेहराको चर्को आलोचना भएको थियो । यो फिल्म पक्कै पनि फ्लप हुने दर्शकले बताएका थिए । लगातारको फ्लपबाट अमिताभ आफैं पनि निराश थिए । उनले प्रकाश मेहरालाई भने कि यदि यो फिल्मले पनि काम गरेन भने उनी मुम्बई छोडेर इलाहाबाद (अहिले प्रयागराज) मा आफ्नो घर जानेछन् । फिल्ममा मुमताजलाई नायिकाको रुपमा लिइएको थियो । त्यही समयमा मुमताजले विवाह गरि फिल्म छाडिन् ।
अमिताभसँग काम गर्न अरु कुनै नायिका तयार भएनन् । एक दिन अमिताभले जयालाई भने कि उनीसँग काम गर्न कोही पनि हिरोइन तयार छैनन् । प्रकाश मेहराले सोधेमा जन्जीर फिल्म गर्ने जयाले बताइन् । प्रकाशले सोध्दा जया सहजै राजी भइन् । वितरकले यो अग्लो मुर्ख नायक को हो भन्दै अमिताभको खिल्ली उडाउने गर्थे ? यो सुनेर उनी धेरै रोए ।
अन्ततः फिल्म ‘जंजीर’ ११ मे १९७३ मा रिलिज भयो । फिल्मले कोलकातामा राम्रो व्यापार गरे पनि मुम्बईमा सुरुवाती दिन खराब रह्यो । अमिताभलाई ज्वरो आयो । चार दिनपछि, प्रकाश मेहरा, मुम्बईको गेटी ग्यालेक्सी सिनेमा बाहिर जाँदै थिए, थिएटरको झ्यालमा भीड देखे । ५ रुपैयाँको टिकट १०० रुपैयाँमा किन्नको लागि जनताहरु भागदौडमा फसेका थिए । त्यस थिएटरमा यस्तो भीड उनले कहिल्यै देखेका थिएनन् । यो खबर दिने बित्तिकै अमिताभलाई १०४ ज्वरो आयो । उनले पत्याउन सकेनन् । त्यसको एक हप्तापछि अमिताभ बच्चन स्टार बनेका थिए र त्यही बेला उनी ‘एन्ग्री यंग म्यान’नामबाट परिचित भए ।
उनको जीवनको सबैभन्दा खराब चरण राजनीतिमा आउनु थियो । इन्दिरा गान्धीको मृत्युपछि राजीव गान्धीले राजनीतिमा आफ्नो कद बढाउन मित्र अमिताभ बच्चनलाई ल्याए । चुनावमा अमिताभले उत्तर प्रदेशका पूर्व मुख्यमन्त्री तथा पूर्व वित्तमन्त्री हेमवंती नन्दन बहुगुणाको सामना गरेका थिए । राजीवसँगको मतभेदपछि हेमवंतीले कांग्रेस छोडेर अर्को पार्टीबाट चुनाव लडेकी थिइन् ।
वीपी सिंह (पूर्व मुख्यमन्त्री) ले हेमवन्तीलाई हराउन असम्भव भएकाले यसअघि नै चुनाव लड्न अस्वीकार गरेका थिए । तब राजीवले आफ्ना साथी अमिताभसँग मद्दत मागे । अमिताभ राजनीतिमा प्रवेश गरे तर उनलाई यो ठाउँ मन परेन । राजनीतिको दलदल र आफूमाथि लागेको आरोपमा अमिताभ खुसी थिएनन् । एक दिन अमिताभका बुवाले फोन गरेर सोधे, तिमीले केही गल्ती गर्दैछौ ? यो प्रश्न राजनैतिक लाभका लागि अमिताभविरुद्ध फैलिएको समाचारबाट उठेको थियो । बाबुको आग्रहपछि अमिताभले सांसद पदबाट राजीनामा दिए ।
९० करोड ऋण र ‘मोहब्बतें’बाट कमब्याक
अमिताभले आफ्नो करियरको उचाईमा रहेको प्रोडक्सन हाउस अमिताभ बच्चन कर्पोरेशन लिमिटेड (एबीसीएल) सुरु गरेका थिए। तेरे मेरे सपने, मृत्युदाताजस्ता एकपछि अर्को फिल्म फ्लप भए । मिस वर्ल्ड ब्यूटी पेजेन्ट (१९९६) जस्ता ठूला घटनाहरूले पनि अमिताभलाई ऋणी बनायो । लगातार घाटा बेहोर्दै अमिताभ ९० करोडको ऋणमा डुबे । कम्पनी विनाशको तर्खरमा थियो र अमिताभ कंगाल भएका थिए। उनले आफ्नो बंगला प्रतीक्षा पनि कम्पनीको कोषमा धितो राखे । बम्बई उच्च अदालतले उनलाई क्यानरा बैंकको ऋण नतिरेसम्म आफ्नो बंगला र फ्ल्याट बेच्न नपाउने कडा आदेश दिएको थियो ।
२०१३ मा दिएको एक अन्तर्वार्तामा अमिताभले दैनिक ऋण लिनेहरू उनको ढोकामा उभिने गरेको बताएका थिए । उनलाई गाली गर्ने र धम्की दिने गरिन्थ्यो । ऋण तिर्न न त पैसा नै थियो न त कुनै साधन नै । अमिताभले घन्टौंसम्म यो खराब अवस्थाबाट गुज्रने उपाय सोचे । एक दिन उनी निर्णयमा पुगे कि उनी एक अभिनेता हुन् र उनी यसमा विशेषज्ञ छन् । अमिताभ सिधै यश चोपडाकहाँ गए र भने–मलाई काम दिनुहोस् ।
अमिताभका ‘नायक’ ‘मृत्युदता’, ‘सूर्यवंशम’, ‘लाल बादशाह’, ‘हिन्दुस्तान की कसम’ फ्लप थिए । त्यतिखेर यशले ‘मोहब्बतें’ फिल्म बनाउन लागेका थिए । अवसर र नायक दुवै अगाडि थिए । यशले उनलाई नारायण शंकरको पात्र दिए । ऋणमा डुबेका अमिताभले पनि क्यारेक्टर रोल गर्न राजी भए । फिल्म रिलिज भयो र त्यो वर्षको सबैभन्दा धेरै कमाउने फिल्म बन्यो । आफ्नो उत्कृष्ट प्रदर्शनका लागि प्रशंसा बटुलिरहेका अमिताभले ‘मोहब्बतें’सँग दोस्रो इनिङ्स सुरु गरेका थिए ।
अमिताभ बच्चनले खराब अवस्था कसैबाट लुकाउन सकेनन् । अमिताभको अभावको खबर आउने बित्तिकै उनको घरमा मिडियाकर्मीको भीड जम्मा हुन थाल्यो । आफू गरिब भएको कुरा लुकाउन अमिताभले आफ्नो घर जलसाको बाहिरी भाग मर्मत गराए र ढोका पनि लगाइदिए, जसले गर्दा मानिसहरूलाई आफ्नो आर्थिक अवस्था राम्रो भएको महसुस गराए ।
अमिताभले आफ्ना साथीहरूलाई बोलाएर आफ्नो लक्जरी गाडीहरू आफ्नो पोर्टिकोमा पार्क गर्न आग्रह गरे, जसले गर्दा दर्शकहरूले अमिताभ विलासी जीवन बिताइरहेका छन् भन्ने महसुस गर्छन् ।
अहिले ४ विलासी बंगलाका मालिक र ११ वटा लक्जरी गाडी साथमा
यस्तो अवस्थाबाट गुज्रिएका अमिताभसँग अहिले रोल्स रोयल फ्यान्टम, २ बीएमडब्ल्यू, ३ मर्सिडिजसहित ११ लक्जरी गाडी छन् । गाडीबाहेक अमिताभसँग २६० करोडको निजी जेट पनि छ ।
कुनै समय गरिबीको युग देखेका अमिताभ बच्चनका आज मुम्बईमा ४ वटा विलासी बंगला छन् जसको नाम जलसा, जनक, प्रतीक्षा, वत्स हो । अमिताभको घर इलाहाबादमा पनि छ । अमिताभ आफ्नो परिवारसँग जुहूको जलसामा बस्छन्, जसको बजार मूल्य १२० करोड रुपैयाँ छ । फिल्म सत्ते पे सत्ता हिट भएपछि रमेश सिप्पीले उनलाई यो घर पारिश्रमिकमा दिएका थिए । यस बाहेक अमिताभको फ्रान्स लगायत धेरै देशमा पनि सम्पत्ति छ ।
बिग बीले आफ्नो जन्मदिनको अवसरमा राति अबेरसम्म आफ्ना फ्यानहरूसँग भेट गरे । यस अवसरमा बिग बीसँग उनकी छोरी श्वेता बच्चन पनि थिइन् । बिग बीलाई यस्तो देखेर फ्यानहरु हर्षले कराउन थाले । त्यहि क्रममा भारतका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले पनि सामाजिक सञ्जाल मार्फत उनको स्वस्थ जीवनको कामना गरेका थिए ।
