फुटबल संसारको सबैभन्दा लोकप्रिय खेल मध्ये एक हो । यो विभिन्न देशका युवाहरूले ठूलो उत्साहका साथ खेल्छन्।
ब्राजिल, स्पेन, फ्रान्स, अर्जेन्टिना आदिका मानिसमा यो खेलका लागि फरक जोश देखिन्छ। यो खेल धेरै रोमाञ्चक र चुनौतीपूर्ण छ, जुन मुख्यतया २ टोलीले एक अर्का विरुद्ध खेलिन्छ।
यसमा कुनै एक टोलीका खेलाडीले गोलकिपर, ब्याकी आदिको रूपमा आफ्नो कर्तव्य निर्वाह गर्छन्। यस खेलको मुख्य उद्देश्य विपक्षी टोलीलाई गोल गर्ने हो ।
फुटबल संसारमा सबैभन्दा लोकप्रिय खेल हो। यो एक समुदाय द्वारा खेलाइन्छ। यो दुई टोलीबीच खेलिने खेल हो। प्रत्येक टोलीमा ११ खेलाडी हुन्छन्। फुटबल मैदान आयताकार वा कृत्रिम घाँसे मैदानमा खेलिन्छ । दुवै छेउमा एक/एक गोलरक्षक हुन्छन्।
यसको मुख्यतया एउटा टोलीले अर्को टोलीमा गोल गर्नुपर्ने हुन्छ र विपक्षी टोलीले अर्को टोलीमा गोल गरेर मात्रै जित हासिल गर्न सक्छन्, यसरी यो खेल निकै रोमाञ्चक, चुनौतीपूर्ण हुनुका साथै मनोरञ्जनका लागि पनि खेलाइन्छ।
फुटबल शब्दको उत्पत्तिबारे मानिसहरुको फरक फरक मत छन् ।केही मानिसका अनुसार खेलका क्रममा बल खुट्टामा लाग्ने भएकाले यसलाई फुटबल नाम दिइएको हो तर यसको उत्पत्तिको वास्तविक स्रोत भने अहिलेसम्म थाहा हुन सकेको छैन ।
फुटबल खेल चिनियाँ खेल सीजीको विकसित खेल हो। यो खेल जापानको अंशु वंशको शासनकालमा क्यामिरीको नाममा खेलिन्थ्यो ।
लामो समयपछि सन् १५८६ वास्तविक खेल ग्रीनल्याण्डमा जोन डेभिस नामको जहाजको कप्तानको कामदारहरुले वास्तविक फुटबल खेल खेलेका थिए । फुटबलको विकास सन् १८७८ मा रोब म्याट्रिक नामक पुस्तकमा प्रस्तुत गरिएको थियो।
विश्वको पहिलो फिफा विश्वकप सन् १९३० मा इन्टरनेशनल एसोसिएसन अफ फुटबल उरुग्वेमा भएको थियो । त्यसलाई प्रमुख मान्दै राष्ट्रिय स्वरूपको रूपमा छनोट गरिएको थियो। विश्वको सबैभन्दा ठूलो फुटबल प्रतियोगिता विश्व कप हो जुन हरेक ४ वर्षपछि हुने गर्दछ।
फिफा विश्वकप प्रतियोगिता अन्तर्राष्ट्रिय फुटबल महासंघ अर्थात् (फिफा) द्वारा आयोजना गरिन्छ । यसको मुख्यालय स्विट्जरल्याण्डमा छ। यो अन्तर्राष्ट्रिय फुटबल प्रतियोगिता हो जसमा ३२ देशका पुरुष राष्ट्रिय टोलीहरूबीच प्रतिस्पर्धा हुन्छ। यस प्रतियोगिताको हालको च्याम्पियन फ्रान्स हो जसले रूसमा भएको फिफा विश्वकप २०१८ को उपाधि जितेको थियो।
हरेक ४ वर्षपछि खेलिने यो प्रतियोगिता सन् १९३० मा सुरु भएको थियो । सन् १९३० मा पहिलो संस्करणमा आयोजक राष्ट्र उरुग्वेले अर्जेन्टिनालाई ४–२ ले हराएर पहिलो फिफा विश्वकपको उपाधि जितेको थियो। दोस्रो विश्वयुद्धका कारण सन् १९४२ र १९४६ मा यो प्रतियोगिता आयोजना हुन सकेन ।
सन् १९३४ देखि १९७८ सम्म यस प्रतियोगितामा १६ टोलीले भाग लिएका थिए। तर सन् १९३८ र सन् १९५० मा क्रमशः १५र १३ टोलीले भाग लिए। सन् १९८२ मा सहभागी टोलीहरूको संख्या २४ पुग्यो । जबकि सन् १९९८ मा प्रतियोगितामा ३२ टोलीलाई खेल्न अनुमति दिइएको थियो ।
सन् १९३० देखि हालसम्म (२०२२) सम्म २२ पटक फिफा विश्वकप प्रतियोगिता आयोजना भएको छ । ब्राजिलले सबैभन्दा धेरै ५ पटक फिफा विश्वकप जितेको छ र हरेक प्रतियोगितामा भाग लिने यो एक मात्र टोली हो। यो उपाधि इटालीले ४, जर्मनीले ४, अर्जेन्टिनाले २ र उरुग्वेले २ पटक जितेको छ ।
अर्जेन्टिना, उरुग्वे, इंग्ल्याण्ड र स्पेनले एक–एक पटक उपाधि जितेका छन् । अर्कोतर्फ नेदरल्याण्ड्स भने तीन पटक फाइनलमा पुगेर पनि उपाधि जित्न सकेको छैन ।
विश्व कप विश्वमा सबैभन्दा धेरै हेरिने खेलकुद घटनाहरू मध्ये एक हो । अनुमानित ७१ करोड ५१ लाख मानिसले जर्मनीमा भएको २००६ फिफा विश्वकपको फाइनल खेल हेरेका थिए।
सन् २०१८ मा फिफा विश्वकप रूसमा भएको थियो जहाँ फ्रान्सले क्रोएसियालार्य हराएर फिफा विश्वकप जितेको थियो। कतारमा आयोजना भएको प्रतियोगितामा ३२ टोलीको सहभागिता छ । सन् २०२६ मा संयुक्त राज्य अमेरिका, मेक्सिको र क्यानडामा हुने प्रतियोगितामा ४८ टोलीको सहभागिता रहने बताइएको छ ।
सन् २०२२ को फिफा विश्वकप प्रतियोगिता २१ नोभेम्बर देखि १८ डिसेम्बर २०२२ सम्म कतारमा भइरहेको छ। कतारले इतिहासमा पहिलो पटक विश्वकप आयोजना गरेको हो । विश्वकपमा पहिलो पटक फाइनल खेल मध्यपूर्व क्षेत्रमा आयोजना भएको हो ।
फिफा विश्वकपको संक्षिप्त विवरण :
आयोजक : अन्तर्राष्ट्रिय फुटबल महासंघ (फिफा)
स्थापना : सन् १९३०
कुल टोली : ३२ (हाल)
वर्तमान विजेता : –
सबैभन्दा सफल टिम : ब्राजिल (५ पटक जितेको)
फिफा विश्वकप विजेता र उपविजेताहरूको सूची :
वर्ष आयोजक विजेता उपविजेता
२०२२ कतार – –
२०१८ रूस फ्रान्स क्रोएसिया
२०१४ ब्राजिल जर्मनी अर्जेन्टिना
२०१० दक्षिण अफ्रिका स्पेन नेदरल्याण्ड्स
२००६ जर्मनी इटाली फ्रान्स
२००२ दक्षिण कोरिया र जापान ब्राजिल जर्मनी
१९९८ फ्रान्स फ्रान्स ब्राजिल
१९९४ अमेरिका ब्राजिल इटाली
१९९० इटाली पश्चिमी जर्मनी अर्जेन्टिना
१९८६ मेक्सिको अर्जेन्टिना पश्चिम जर्मनी
१९८२ स्पेन इटाली पश्चिमी जर्मनी
१९७८ अर्जेन्टिना अर्जेन्टिना नेदरल्यान्ड्स
१९७४ पश्चिमी जर्मनी पश्चिमी जर्मनी नेदरल्यान्ड्स
१९७० मेक्सिको ब्राजिल इटाली
१९६६ इङ्ल्यान्ड इङ्ल्यान्ड पश्चिमी जर्मनी
१९६२ चिली ब्राजिल चेकोस्लोभाकिया
१९५८ स्विडेन ब्राजिल स्विडेन
१९५४ स्विट्जरल्यान्ड पश्चिम जर्मनी हंगेरी
१९५० ब्राजिल उरुग्वे ब्राजिल
१९४६ (दोस्रो विश्वयुद्धका कारण रद्द)
१९४२ (दोस्रो विश्वयुद्धका कारण रद्द)
१९३८ फ्रान्स इटाली हंगेरी
१९३४ इटाली इटाली चेकोस्लोभाकिया
१९३० उरुग्वे उरुग्वे अर्जेन्टिना
एजेन्सीको सहयोगमा
