काठमाडौँ । गत मंगलबार बिहान १० बजेतिरको कुरा हो । काठमाडौं–भक्तपुरको साँध छुट्याएर बग्ने मनोहरा खोलामा एक युवकले हामफाले । प्रत्यक्षदर्शीले दिएको सूचनाका आधारमा प्रहरीले उनको खोजी सुरु गर्यो तर रातभरको दर्के झरीका कारण उर्लेको मनोहराले ती युवकलाई एकैछिनमा बगायो । बुधबार दिउँसो मात्रै प्रहरीले हामफाल्नेको शव फेला पार्यो । उर्लंदो खोलामा हामफाल्ने युवक रामेछापको मन्थली घर भई काठमाडौं, जडीबुटी बस्ने ३४ वर्षीय सानुबहादुर कार्की रहेको प्रहरीले पत्ता लगायो । सानुबहादुर आफैंलाई सिध्याउन किन तम्सिए ? महानगरीय प्रहरी वृत्त बानेश्वरका डीएसपी दक्ष बस्नेतले आत्महत्या पुष्टि भए पनि त्यसका कारण यकिन भइनसकेको बताए । तर परिवारका अनुसार दुई वर्षअघि किस्ताबन्दीमा गाडी किनेका सानु पछिल्ला दिन कसरी गाडीको किस्ता तिर्ने भन्ने तनावमा थिए । परिवारका सदस्यले प्रहरीलाई बताएअनुसार लकडाउनसँगै गाडी थन्किएपछि उनको आम्दानीको बाटो सुकेको थियो । त्यही बेला गाडी बेच्ने कम्पनीले उनलाई चैतयताको सबै किस्ता तिर्न दबाब दिइरहेको थियो । कार्कीको घटना अनुसन्धानमा जुटेका एक प्रहरीले आर्थिक संकटकै कारण तनावमा आएर आत्महत्या गरेको बताए ।
कोरोना संक्रमण बढ्दै जाँदा काम गरिखाने वर्ग आर्थिक संकटको चपेटामा मात्रै परेको छैन, भोलि के हुने हो भन्ने भयमा पनि पिरोलिएको छ । अछामको बयलपाटा अस्पतालमा कार्यरत २७ वर्षीय सिद्धार्थ आउजी कामबाट निकालिए । गरिखाने बाटो बन्द भएपछिको तनाव झेल्न नसकेर विक्षिप्त बनेका सिद्धार्थले जेठ २६ मा आफ्नै शरीरमा आगो झोसे । प्रत्यक्षदर्शीले तत्कालै आगो निभाएर उनलाई उपचारका लागि कोहलपुरस्थित मेडिकल कलेजमा त पुर्याए तर उनलाई बचाउन सकेनन् । कोरोना संक्रमणकै कारण रोजीरोटी खोसिएपछि भारतका विभिन्न सहरबाट कैयौं दिनको कष्टप्रद यात्रा छिचोल्दै स्वदेश फर्केकाहरूले पनि सानु र सिद्धार्थले जस्तो आफैंलाई सिध्याउने बाटो रोजेका घटना सार्वजनिक भइरहेका छन् । असार ८ मा बझाङको छबिस पाथीभेरा गाउँपालिकाको क्वारेन्टाइनमा बसेका ३२ वर्षीय रमेश धामीले क्वारेन्टाइनभित्रै आत्महत्या गरे । भारतको बैंग्लोरबाट असार ६ मा फर्केका धामीले किन आत्महत्या गरे भन्ने खुलिसकेको छैन । तर उनका परिवारका सदस्यका अनुसार रोजगारी गुमेको र परिवार कसरी पाल्ने भन्ने तोडले उनी छटपटाइरहेका थिए ।
गुल्मीको छत्रकोट गाउँपालिकामा जेठ १७ गते यस्तै अप्रिय घटना भयो । भारतको दिल्लीबाट कैयौं दिनको कष्टप्रद यात्रापछि भैरहवा नाका हुँदै गाउँ फर्केका चन्द्रबहादुर परियार क्वारेन्टाइनमा बसेकै दिन आफूलाई सिध्याउने अप्रिय निर्णयमा पुगे । पिसाब फेर्न भन्दै स्कुलछेवैको जंगलमा छिरेका उनी फर्केर आएनन् । क्वारेन्टाइन रहेको वडा ४ का अध्यक्ष डिलाराम न्यौपानेका अनुसार त्यतिबेला क्वारेन्टाइनमा बसेकाको स्वास्थ्य जाँच चलिरहेको थियो । धेरै बेरसम्म पनि नफर्केपछि उनको खोजी सुरु भयो । नजिकैको दबदबेको रूखमा कटनको गम्छा च्यातेर पासो लगाई उनले प्राण उडाइसकेका रहेछन् । वडाध्यक्ष न्यौपानले चार छोराका बाबु चन्द्रले आफैंलाई सिध्याउने अप्रिय निर्णय किन लिए कसैले भेउ नपाएको बताए । लम्बिँदो लकडाउन, बढ्दो संक्रमण र यसबाट सिर्जित संकटका कारण आत्महत्या गर्नेको संख्यामा उल्लेख्य वृद्धि भएको छ । आत्महत्याका कारण यही हो भन्नेबारे कुनै सरकारी अध्ययन सार्वजनिक नभए पनि आत्महत्याको बढ्दो संख्याका पछाडि लकडाउन र जारी कोरोना संक्रमण जिम्मेवार रहेको बुझ्न गाह्रो पर्दैन ।
प्रहरी प्रधान कार्यालयबाट प्राप्त तथ्यांक हेर्ने हो भने लकडाउन लम्बिँदै जाँदा आत्महत्या गर्नेको दरमा वृद्धि हुँदै गएको छ । आर्थिक वर्ष २०७६र७७ को सुरुवाती ८ महिनामा ३ हजार ५ सय २४ जना अर्थात् औसतमा दैनिक १४ जनाले आत्महत्या गरेको देखिन्छ । लकडाउनको सुरुवाती ६१ दिन (चैत १० देखि जेठ १० सम्म) मा ९ सय ६३ अर्थात् औसत दैनिक १६ जनाले आत्महत्या गरेका थिए । जेठ ११ यताको २८ दिनमा ५ सय ३५ अर्थात् दैनिक १९ जनाले आत्महत्या गरेको देखिन्छ । यो तथ्यांकले सामान्य अवस्थामा भन्दा पछिल्ला दिन औसतमा दैनिक ५ जनाभन्दा बढीले आत्महत्या गरेको देखिन्छ ।
सरकारले कोरोना संक्रमणबाट नागरिकलाई बचाउन प्रयास गरे पनि संक्रमण रोकथामका निम्ति चालिएका सरकारी कदम प्रभावकारी हुन नसक्दा अन्य कारणले नागरिकले ज्यान गुमाउनुपर्ने अवस्था देखिएको छ । कोरोना संक्रमणकै कारण चैत ११ यता २८ जनाले ज्यान गुमाएका छन् । यही अवधि अर्थात् चैत ११ देखि असार ६ गतेसम्म आत्महत्याका कारण ज्यान गुमाउनेको संख्या १४ सय ९८ पुगेको छ । जसमा ७ सय ६६ पुरुष, ५ सय ६० महिला, ६५ बालक र १ सय ७ बालिका रहेका छन् ।
लकडाउनका कारण अधिकांश मानिस घरभित्रै खुम्चिएर बस्न बाध्य भए पनि यो अवधिमा झुन्डिएर आत्महत्या गर्नेको संख्या सबैभन्दा धेरै देखिन्छ । चैत ११ देखि असार ६ गतेसम्म भएका कुल आत्महत्यामा ८३ प्रतिशत झुन्डिएर भएको देखिन्छ । सामान्य अवस्थामा कुल आत्महत्या दरमा विष सेवन गरेर हुने आत्महत्या १९ प्रतिशत हाराहारीमा देखिन्थ्यो । तर लकडाउनमा बजार बन्द भएको र विषको उपलब्धता सहज नभएका कारण यसरी आत्महत्या गर्नेको संख्या घटेर १४ प्रतिशतमा पुगेको देखिन्छ । त्यस्तै एक प्रतिशतभन्दा थोरैले हामफालेर र डुबेर आत्महत्या गरेको देखिन्छ ।
मनोविश्लेषक वासु आचार्य आत्महत्या गर्नेहरूको बढ्दो संख्यालाई मात्रै नभई कति जनाले आत्महत्याको असफल प्रयास गरे, कतिले आत्महत्या गर्ने सोच राखे भन्ने संख्यालाई पनि सँगसँगै राखेर हेर्नुपर्ने बताए । उनले भने, ‘संक्रमणबाट सिर्जित आर्थिक र सामाजिक समस्याका कारण मान्छेलाई बाँच्नै असहज हुने परिस्थिति निर्माण भइरहेको छ । राज्यले समयमै ध्यान नदिँदा मानिसहरू आत्महत्याको बाटो रोज्न बाध्य भइरहेका छन् ।’ उनले अव्यवस्थित क्वारेन्टाइनमा बस्नेहरूको मनोभाव बुझ्ने प्रयास नहुँदा भोलिका दिनमा पनि क्वारेन्टाइनमै आत्महत्या गर्नेको संख्या बढ्न सक्ने बताए । कान्तिपुर दैनिक
