एडिस अबाबा: रोकथाम र उपचार सम्भव हुँदाहुँदै पनि, मलेरिया (औलो रोग) अझै अफ्रिकी जनताको ज्यान लिँदै आएको छ । सन् २०२३ मा विश्वभर मलेरियाका कारण भएका ५,९७,००० मृत्युमध्ये करिब ९५ प्रतिशत अफ्रिका महादेशमा भएका थिए, जसमा ७६ प्रतिशत पाँच वर्षमुनिका बालबालिका थिए ।
तर अफ्रिकी संघको एजेन्डा २०६३ साकार पार्न र विकास लक्ष्यहरू प्राप्त गर्न बाधक बनेको यस रोगलाई अन्त्य गर्नु सम्भव छ । अफ्रिकी संघमा रहेका नौ वटा सदस्य राष्ट्रहरू – अल्जेरिया, आइभोरी कोस्ट, इजिप्ट, लेसोथो, लिबिया, मौरिसस, मोरक्को, सेशेल्स र ट्युनिसिया – ले मलेरियालाई उन्मूलन गर्न सफल भएका छन् । यसका लागि उनीहरूले निरन्तर राजनीतिक प्रतिबद्धता, प्राथमिक स्वास्थ्य सेवामा लक्षित लगानी, रोग निगरानी प्रणाली, र तत्काल उपचार व्यवस्थालाई सुदृढ गरेका थिए । उच्च मलेरिया भार भएका अफ्रिकी राष्ट्रहरूले यी उदाहरणहरूबाट सिक्नुपर्छ ।
उदाहरणका लागि, अल्जेरियाले घरभित्र कीटनाशक छर्ने, सबैका लागि स्वास्थ्य पहुँच सुनिश्चित गर्ने, र रोगको तत्काल पहिचान र नियन्त्रण गर्ने संयन्त्रहरूमा लगानी गरेको छ । आइभोरी कोस्टले बहुक्षेत्रीय रणनीतिअन्तर्गत स्थानीय समुदाय र अन्तर्राष्ट्रिय संस्थासँग सहकार्य गरेर काम गर्यो । इजिप्टले प्राथमिक स्वास्थ्यकर्मीहरूको तालिमलाई प्राथमिकता दिने बहुआयामिक योजना लागू गर्यो । यी समन्वित प्रयासहरू कार्यान्वयन गर्न राजनीतिक इच्छाशक्ति र घरेलु स्रोतसाधनको वृद्धि अपरिहार्य थियो ।
सन् २००० मा अफ्रिकामा मलेरियाबाट मृत्यु हुनेको संख्या ८,०५,००० थियो, जुन सन् २०२३ मा घटेर ५,६९,००० मा झरेको छ । यो कीटनाशक झुल प्रयोग, घरभित्र औषधि छर्किने, र बालबालिकालाई दिइने मौसमी औषधोपचारजस्ता उपायहरूमार्फत सम्भव भएको हो । यद्यपि, कोभिड–१९ महामारी र मलेरिया औषधि आर्टेमिसिनिनप्रति आंशिक प्रतिरोध देखिन थालेपछि सन् २०२० मा मृत्यु संख्या पुनः ५,९८,००० पुगेको थियो ।
तर यो प्रगति जोखिममै छ । नयाँ लामखुट्टे प्रजातिहरूको उदय, कीटनाशक प्रतिरोध, जलवायु परिवर्तन, मानवीय संकट, र सबैभन्दा खतरनाक कुरा भनेको मलेरिया उन्मूलनका लागि आवश्यक कोषमा व्यापक अभाव रहेको छ । सन् २०२३ मा विश्वभर मलेरियाको अन्त्यका लागि जम्मा गरिएको रकम ४ अर्ब डलर थियो, जुन लक्ष्य गरिएको ८.३ अर्ब डलरभन्दा निकै कम हो । अझ अफ्रिकामा त स्वास्थ्यसम्बन्धी विदेशी सहयोग सन् २०२१ देखि २०२५ सम्म ७० प्रतिशतले घटेको छ । यसका साथै धेरै अफ्रिकी राष्ट्रले आफ्ना राष्ट्रिय बजेटको १० प्रतिशतभन्दा कम मात्र स्वास्थ्य क्षेत्रमा विनियोजन गरेका छन्, जुन सन् २००१ को अबुजा घोषणामा तय गरिएको १५ प्रतिशत लक्ष्यभन्दा कम हो ।
अतः अब अफ्रिकी सरकारहरूले मलेरियालाई विकासको प्राथमिकता मानेर बढी लगानी गर्न आवश्यक छ । अफ्रिकी डायस्पोराबाट हरेक वर्ष प्राप्त हुने ९५ अर्ब डलरभन्दा बढी रेमिटेन्सजस्ता स्रोतको उपयोग गर्नु पर्नेछ । डायस्पोरा बन्ड्सजस्ता नवीन वित्तीय उपकरणले स्वास्थ्य क्षेत्रमा लगानी बढाउन सहयोग पुर्याउन सक्छ । त्यस्तै, सूर्ती, मदिरा, मोबाइल कारोबार, र हवाई टिकटमा लगाइने करबाट पनि अरबौं डलर संकलन गर्न सकिन्छ । राष्ट्रिय स्वास्थ्य बीमा योजनाको विस्तार गरेर सबै नागरिकका लागि मलेरियाको रोकथाम, पहिचान र उपचारमा पहुँच सुनिश्चित गर्न सकिन्छ ।
साझेदारी वित्त मार्फत मलेरियासम्बन्धी अनुसन्धान, विकास, र औषधि निर्माणका लागि निजी पूँजी आकर्षित गर्न सकिन्छ । सन् २०३० सम्म अफ्रिकाको स्वास्थ्य बजार २५९ अर्ब डलर पुग्ने अनुमान भएकाले यस अवसरको उपयोग गरी सार्वजनिक–निजी साझेदारी, स्वास्थ्य सेवा वितरण प्रणाली, निगरानी र लामखुट्टे नियन्त्रणमा सुधार ल्याउन सकिन्छ ।
मलेरियामुक्त अफ्रिका भविष्यको लागि मात्र होइन, वर्तमानका लागि पनि लगानी हो । किनभने मलेरिया नियन्त्रण र उन्मूलनमा खर्च गरिएको हरेक १ डलरले ३६ डलरको आर्थिक प्रतिफल दिने अध्ययनहरूले देखाइसकेका छन् । मलेरियामुक्त जनसंख्या शिक्षामा सहभागिता जनाउने, आर्थिक विकासमा योगदान दिने सम्भावना बढी हुन्छ । वास्तवमा मलेरियासँगको लडाइँमा लगानी गर्नु केवल स्वास्थ्य र आर्थिक दृष्टिकोणले आवश्यक मात्र छैन, यो न्यायको कुरा पनि हो । मलेरियाबाट सबैभन्दा बढी असर गरिब र कमजोर समुदायमा पर्छ, जसले गरिबी र असमानताको चक्रलाई अझ बलियो बनाउँछ ।
गत वर्ष मैले मलेरिया भार उच्च भएका ११ अफ्रिकी संघका सदस्य राष्ट्रका स्वास्थ्य मन्त्रीहरूसँग मृत्यु घटाउनका लागि प्रतिबद्धता जनाएँ । हामी सबैले ‘उपलब्ध उपकरण र प्रणालीहरूको उपयोग गरी कोही पनि मलेरियाबाट मर्न नपरोस्’ भन्ने सन्देशमा सहमति जनाएका थियौँ ।
अब कार्यान्वयनको समय हो । म अफ्रिका रोग नियन्त्रण तथा रोकथाम केन्द्र (अफ्रिका सिडिसी) का महानिर्देशकको हैसियतले सन् २०४० भित्र अफ्रिकामा मलेरिया अन्त्य गर्ने रणनीति बनाउन तयार छु । सुसंगत लगानी, लक्षित नीति, र गहिरो सहकार्यमार्फत हामी आगामी पुस्तामा अफ्रिका मलेरियामुक्त बनाउने लक्ष्य हासिल गर्न सक्छौँ ।
जीन कासेया अफ्रिका सेन्टर फर डिजिज कन्ट्रोल एण्ड प्रिभेन्सन (अफ्रिका सिडिसी) का महानिर्देशक हुनुहुन्छ ।
स्रोतः प्रोजेक्ट सिन्डिकेट
