वासिङ्टन । क्युवाले सोमबार अमेरिकी आर्थिक नाकाबन्दीको ६० वर्ष पूरा गरेको छ । यो प्रतिबन्धले कम्युनिष्ट राष्ट्रको भाग्यमा गहिरो प्रभाव पारेको छ र प्रतिबन्ध हटाइने कुनै सङ्केत छैन।
फेब्रुअरी ३, १९६२ मा अमेरिकी राष्ट्रपति जोन एफ केनेडीद्वारा जारी आदेशअनुसार सबै द्विपक्षीय व्यापारमा चार दिनपछि प्रतिबन्ध लागू भयो।
केनेडीको कार्यकारी आदेशमा भनिएको थियो, “यसको उद्देश्य टापु राष्ट्रको ‘कम्युनिष्ट शत्तिहरुसँग गठबन्धन’ बाट उत्पन्न खतरालाई कम गर्नु थियो ।”
सोही बेलादेखि हवानालाई सम्झौतामा परिवर्तन गर्न बाध्य पार्न विफल भए पनि प्रतिबन्ध छ दशकपछि पनि कायमै छ । साथै क्युवाली अधिकारीहरूले देशको अर्थतन्त्रमा करिब १५० अर्ब अमेरिकी डलरको क्षतिका लागि दोष लगाएका छन्।
क्युबाले ३० वर्षमा सबैभन्दा खराब आर्थिक सङ्कटको अनुभव गरिरहेको छ । मुद्रास्फीति ७० प्रतिशत तथा खाद्यान्न र औषधिको गम्भीर अभावको साथमा कोभिड–१९ महामारीले आम्दानीको मुख्य स्रोत पर्यटनलाई ठूलो धक्का दिएको छ ।
सरकारी भण्डार घट्दै गएका कारण खाद्यान्न आयात घटाइएकाले अत्यावश्यक वस्तुका लागि लामो लाइनहरू सामान्य लाग्छन्।
हवानाले टापुका सबै समस्याका लागि प्रतिबन्धलाई दोष दिएको छ ।
‘प्रतिबन्ध पनि भाइरस हो’ भन्ने सन्देश अधिकारीहरुले महिनौँदेखि घरघरमा अङ्कित गरेका छन् । देशलाई पार लगाउन र प्रतिबन्धलाई निन्दा गर्नका लागि कार र मोटरसाइक र्याली आयोजना गरिएको छ ।
तर आलोचकहरू एकदलीय राज्यद्वारा नियन्त्रित अर्थतन्त्रमा असक्षमता र संरचनात्मक समस्याहरू पनि दोषी रहेको बताउँछन्।
‘प्रतिउत्पादक’
“वास्तविक नाकाबन्दी क्युवाली राज्यद्वारा लगाइएको थियो”, लबी समूह क्युवाडेसाइडका कार्यकर्ता रोजा मारिया पायले भनिन् । उनले निर्वासनबाट लबी समूह क्युवाडेसाइडलाई निर्देशन गर्छिन् ।
उनका अनुसार प्रतिबन्ध केवल ‘प्रतिनिधि लोकतन्त्रका लागि एक सङ्क्रमण’ को माध्यमबाट हटाउन सकिन्छ ।
क्युवाको उत्पादन क्षमता कम छ र आफ्नो खाद्यान्न आवश्यकताको ८० प्रतिशत आयातमा निर्भर छ।
क्युवाली जनतामाथि दबाव कम गर्नका लागि एक वर्षअघि सुरु गरिएको मौद्रिक सुधारले सरकारद्वारा नियोजित अधिकांश श्रमिकका लागि महत्वपूर्ण तलब वृद्धि गर्यो तर मुल्य मुद्रास्फीतिलाई अझ बढायो ।
सन् २००० पछि अमेरिकी नाकाबन्दीबाट खाद्यान्नलाई बाहिर राखिएको छ र सन् २००० र सन् २०१५ को बीचमा क्युवाले अमेरिकाबाट करिब १५० अर्ब डलरको खाद्यान्न आयात गरेको छ ।
तर सीमित भण्डार भएको क्युवाका लागि कठिन परिस्थितिमा खरिद नगद र अग्रिमरूपमा भुक्तान गर्नुपर्छ।
क्युवाली–अमेरिकी र पूर्व अमेरिकी वाणिज्य सचिव कार्लोस गुटेरेजका अनुसार नाकाबन्दी ‘प्रतिउत्पादक’ साबित भएको छ। “हावानाबाट बिल्कुल केही प्राप्त भएको छैन”, उनले भने ।
भूराजनीतिक स्वार्थ
यसको सट्टा क्युवाले समर्थनका लागि चीन र रुस जस्ता अमेरिकी प्रतिद्वन्द्वीहरूलाई हेरेको छ।
दुई हप्ताअघि क्युवाका राष्ट्रपति मिगुएल डियाज–क्यानेल र उनका रूसी समकक्ष भ्लादिमिर पुटिनले फोन वार्तामा ‘रणनीतिक साझेदारी’ बारे छलफल गरे।
रुसी उपविदेशमन्त्री सर्गेई रियाबकोभले हालै यदि पूर्व सोभियत राज्य युक्रेनलाई लिएर वासिङ्टनसँग तनाव बढ्यो भने मस्कोले अमेरिकी राज्य फ्लोरिडाको मियामीबाट केही सय किलोमिटर टाढा रहेको क्युवामा सैन्य तैनाथीलाई अस्वीकार गर्दैन भनेका थिए ।
कसैका लागि यस्तो अवस्थाले संयुक्त राज्य अमेरिका र पूर्व सोभियत सङ्घबीचको शीत युद्ध र क्युवाली क्षेप्यास्त्र सङ्कटलाई सम्झाउँछ । सो अवस्थाले विश्वलाई आणविक युद्धको छेउमा ल्याएको थियो र क्युवा विरुद्धको नाकाबन्दीको प्रमुख प्रेरणा बनेको थियो।
मस्कोले क्युवाको भूमिबाट सोभियत मिसाइलहरू हटाउन सहमत भएपछि द्वन्द्व टालिएको थियो।
राजनीतिक विश्लेषक राफेल हर्नान्डेजका अनुसार अमेरिकी नाकाबन्दी युद्धको सन्दर्भमा ‘रणनीतिक र सैन्य उपकरण’का रूपमा सुरु भएको थियो ।
“शीतयुद्ध समाप्त भए पनि यो अझै पनि संयुक्त राज्य अमेरिकाको ‘भूराजनीतिक स्वार्थ’ हो जसले क्युवाप्रतिको आफ्नो अडान निर्धारण गर्दछ।”
अमेरिकी घरेलु राजनीतिले पनि एउटा प्रमुख भूमिका निर्वाह गर्छ । जसमा एउटा ठूलो र हवाना विरोधी क्युवाका प्रवासीको भोट हुन्छ जसको फ्लोरिडाजस्तो चुनावी मैदानलाई स्विङ गर्ने क्षमता हुन्छ ।
बाराक ओबामाको नियन्त्रणमा रहेको फ्लोरिडामा उनका उत्तराधिकारी डोनाल्ड ट्रम्पले क्युवाविरुद्धको प्रतिबन्धलाई मजबुत बनाउँदा उनले त्यहाँबाट २४३ सिट पाए ।
चुनावी अभियामा गरेको वाचाका बावजुद वर्तमान राष्ट्रपति जो बाइडेनले गत जुलाईमा ऐतिहासिक सरकारविरोधी विरोध प्रदर्शनमा रोक लगाएको प्रतिक्रियामा क्युवाली नेताहरूविरुद्ध नयाँ उपायहरूको घोषणा गर्नुको सट्टा नाकाबन्दी हटाउन केही गरेनन्।
अमेरिकी प्रशासनका लागि क्युवा–अमेरिकन एसोसिएसन फर इन्गेजमेन्टका जेम्स बकवाल्टर–एरियासले भने, “चुनावको विचार मानवीय कर्तव्यभन्दा भारी हुन्छ।” एएफपी
