एजेन्सी । डिसेम्बर १९१४ सम्म, पहिलो विश्व युद्ध सुरु भएको ५ महिना बितिसकेको थियो । बेलायत, फ्रान्स र बेल्जियमका सेनाहरू र जर्मनी तथा इटालीका सेनाहरूबीच युद्ध जारी रह्यो ।
युद्ध सुरु हुनुअघि दुवै पक्षले आ–आफ्ना सैनिकमा उत्साह जगाउन ‘क्रिसमससम्म घर फर्कनेछौँ’ भन्ने नारा दिएका थिए तर यतिबेला युद्ध यति छिट्टै टुङ्गिने होइन भन्ने सबैले बुझिसकेका थिए ।
कठाङ्ग्रिने चिसोमा जीर्ण ब्यारेकमा जीर्ण अवस्थामा बाँचिरहेका दुवैतर्फका सिपाहीहरूको अवस्था निकै नाजुक थियो । यस्तो अवस्थामा २४ डिसेम्बरको रात अर्थात् क्रिसमसको पूर्वसन्ध्यामा एउटा अनौठो घटना घट्यो ।
दुवै पक्षका सैनिकले क्रिसमसको दिन रक्तपात नगर्ने निर्णय गरेपछि रातिदेखि नै दुवैतर्फबाट गोलीबारी रोकिएको थियो ।
यो घटनालाई विश्वभर सम्झना गरिन्छ, तर कसैलाई थाहा छैन यो ऐतिहासिक युद्धविराम कसरी सुरु भयो ।
गीतबाट युद्धविराम सुरु भयो
न्युयोर्क टाइम्सका अनुसार, इतिहासकारहरू विश्वास गर्छन् कि युद्धविराम जर्मन सैनिकहरूले क्रिसमसको पूर्वसन्ध्यामा क्यारोल गाएर सुरु भएको थियो । वास्तवमा, क्रिसमस मनाउने क्रममा संसारभरका ईसाईहरूले केही गीतहरू गाउँछन्, जसलाई क्रिसमस क्यारोल भनिन्छ ।
लण्डनको फिफ्थ राइफल ब्रिगेडका ग्राहम विलियम्सका अनुसार जर्मन पक्षबाट सबैभन्दा पहिले गीत गाउन सुरु भएको थियो, जसको जवाफमा बेलायती सैनिकहरूले पनि गाउन थाले । त्यसपछि केही बेरमा दुवै पक्षका सिपाहीहरूले आ–आफ्नो भाषामा क्रिसमस गीतहरू गाए ।
भोलिपल्ट क्रिसमसको बिहान जर्मन सिपाहीहरू आफ्नो ब्यारेकबाट बाहिर आए र अङ्ग्रेजीमा ‘मेरी क्रिसमस’ भन्दै गठबन्धनका सैनिकहरूलाई अँगालो हालेर अभिवादन गरे ।
विपक्षी सैनिकलाई चुरोट दिए, टोपी उपहार दिइयो
२५ डिसेम्बर १९१४ को बिहान, जर्मन पक्षबाट एक साइन बोर्ड देखाइएको थियो । त्यसमा लेखिएको थियो, ‘तिमीले फायर नगर, हामी पनि फायर गर्दैनौं ।’
त्यसपछि दिनभर दुवै पक्षका सैनिकले एकअर्कालाई चुरोट, खाना र टोपी उपहार दिए । यसै क्रममा युद्धमा ज्यान गुमाएका ‘नो म्यानस ल्यान्ड’ मा लडिरहेका सैनिकको अन्तिम संस्कार पनि गरिएको थियो । ‘नो म्यानज ल्यान्ड’ भनेको युद्धमा दुवैतर्फका ब्यारेकबीचको क्षेत्र हो ।
जर्मन नाईले क्रिसमसको दिन ब्रिटिश सैनिकको कपाल काटे
यस दिनको बारेमा धेरै रोचक कथाहरू छन् । ती मध्ये एक बेलायती सैनिकले आफ्नो कपाल काट्न अस्थायी युद्धविरामको फाइदा उठाए ।
युद्ध सुरु हुनु अघि, त्यो ब्रिटिश सैनिकले आफ्नो कपाल जर्मन नाईबाट काट्ने गर्थे । दुई देशबीच युद्ध सुरु भएपछि उनले त्यो नाईबाट आफ्नो कपाल काट्न पाएनन् तर क्रिसमसको दिन केही समयको लागि झगडा रोकिएपछि उनले तुरुन्तै जर्मन नाईलाई बोलाएर आफ्नो कपाल कटाए ।
‘नो म्यानस ल्यान्ड’ मा दुवै पक्षका सैनिकले सँगै फुटबल पनि खेले । यसका लागि धेरै टोली बनाइएको थियो । तर, कुन आधारमा यी टोलीहरू गठन गरियो भन्ने कुनै अभिलेख छैन ।
क्रिसमसको अवसरमा युद्ध एक दिन मात्र रोकियो
यो युद्धविराम १९१४ मा क्रिसमसको दिन सबै ठाउँमा राखिएको थिएन । टाइम्स म्यागजिनका अनुसार विश्वका धेरै ठाउँमा गोलीबारी जारी रहेको प्रमाण छ । यस दिनसँग सम्बन्धित केही घटनाहरू छन् जसमा एकातिरबाट युद्धविराम गर्ने प्रयास गरिएको थियो तर शत्रु सेनाले अगाडिबाट गोली चलाएको थियो ।
युद्धको बीचमा क्रिसमसको पूर्वसन्ध्यामा सुरु भएको शान्ति लामो समय टिक्न सकेन । धेरै ठाउँमा दुवै पक्षका सिपाहीहरूले भोलिपल्टै हतियार उठाए । तर, केही ठाउँमा नयाँ वर्षसम्म शान्ति कायम रह्यो ।
ब्ल्याक वाच रेजिमेन्टको पाँचौं बटालियनका अल्फ्रेड एन्डरसनले द अब्जर्भरलाई भने कि शान्ति खतरनाक युद्धको लागि छोटो थियो । यद्यपि, उनले यो पनि उल्लेख गरे कि कहिलेकाहीँ युद्धको बीचमा लडाई रोकिनेछ । यद्यपि, १९१४ मा क्रिसमसको दिनमा के भयो त्यो फेरि कहिल्यै भएन । दुवै पक्षका कमाण्डरहरूले आगामी वर्षहरूमा क्रिसमस युद्धविरामलाई फेरि कहिल्यै अनुमति दिएनन् ।
