काठमाडौँ । भारतले नेपालका १२ जलविद्युत आयोजनाबाट थप २ सय ५१ मेगावाट बिजुली खरिद गर्ने भएको छ ।
भारतको केन्द्रिय विद्युत प्राधिकरणले अन्तरदेशीय व्यापार उद्देश्यले नेपालका थप १२ जलविद्युत आयोजनाबाट २ सय ५१ मेगावाट विद्युत निर्यातका लागि स्वीकृति दिएको हो ।
नेपाल विद्युत प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक कुलमान घिसिङले भारतले नेपालबाट पहिलो पटक बिहारमा मध्यकालीन र हरियाणामा ५ वर्षका लागि विद्युत विक्री सम्झौतामार्फत विद्युत निर्यात स्वीकृित दिएको बताउनु भयो । उहाँले विगतमा भारतले ६ सय ९० मेगावाट ९१६ वटा आयोजना० बाट निर्यात गर्दै आएकोमा सोमवारबाट थप २५१ गरी कुल ९ सय ४१ मेगावाट विद्युत खरिद गर्ने भएको बताउनु भयो । न्युज एजेन्सी नेपालसँग कुरा गर्दै कार्यकारी निर्देशक घिसिङले भारतमा विद्युत निर्यातको परिणाम बढेसँगै नेपालले आर्जन गर्ने रकम पनि बढ्ने बताउनु भयो । उहाँले गत आर्थिक वर्षमा १६ अर्ब ९३ करोड रुपैयाँ बराबर विद्युत बिक्री गरेको भन्दै चालु आर्थिक वर्षमा २५ देखि ३० अर्ब रुपैयाँको विद्युत निर्यात हुने अनुमान प्राधिकरणको रहेको बताउनु भयो ।
उहाँले नेपाल खुद विद्युत निर्यातकर्ता भएकाले गत आर्थिक वर्षमा आयात भन्दा निर्यात बढी गरेको बताउनु भयो । उहाँले विद्युत प्राधिकरणले तीन दिनभित्रै सबै प्रक्रियाहरु मिलाएर आयोजनाहरुबाट विद्युत निर्यात शुरु गर्ने जानकारी दिनुभयो । उहाँले स्वीकृत भएको ९ सय ४१ मेगावाटमा थप १० प्रतिशत विद्युत थप गरेर पठाउँदा १ हजार मेगावाट माथि विद्युत भारत निर्यात गर्नसक्ने अवस्थामा प्राधिकरण पुगेको बताउनु भयो । उहाँले २ सय ५१ मेगावाटमध्ये १ सय २५ मेगावाट बिहारको लागि १ सय २६ मेगावाट विद्युत हरियाणा निर्यात गरिने बताउनु भयो । उहाँले बिहारसँग तीन वर्ष र हरियाणासँग पाँच वर्षको सम्झौता भएको बताउनु भयो । दुवै ठाउँको लागि विद्युतको मूल्य प्रतियुनिट भारतीय ५ रुपये ४५ पैसा ९नेपाली ८ रुपैयाँ ७२ पैसा० रहेको बताउनु भयो । उहाँले भारतसँग अझै २५० मेगावाटका आयोजनाहरु अहिले पनि सम्झौता गर्ने प्रक्रियामा रहेको बताउनु भयो । उहाँले यो वर्षमा भारतमा १ हजार मेगावाट विद्युत पठाउने योजनामा प्राधिकरण रहेको बताउनु भयो । २५१ मेगावाट विद्युत निर्यातको स्वीकृति १० वर्षमा १० हजार मेगावाट विद्युत खरिद सम्झौताअनुरुप भएको बताउनु भयो ।
उहाँले भन्नुभयो,‘भारतको विद्युत प्राधिकरणबाट १२ वटा आयोजनाको २ सय ५१ मेगावाट विद्युत निर्यातको लागि स्वीकृति प्राप्त भएको छ । विद्युत प्राधिकरणले तीन दिनभित्रै सबै प्रक्रियाहरु मिलाएर आयोजनाहरुबाट विद्युत निर्यात शुरु गर्छौं । आज स्वीकृत भएको २ सय ५१ सहित ९ सय ४१ मेगावाट विद्युत निर्यातको लागि स्वीकृत प्राप्त भएको छ । पहिला ६९० मेगावाट १६ वटा आयोजनाबाट थियो । आज १२ वटा आयोजनासहित १८ आयोजनाहरुबाट भारतमा विद्युत निर्यात हुने भएका छन् । स्वीकृत भएको ९ सय ४१ मेगावाटमा थप १० प्रतिशत विद्युत थप गरेर पठाउँदा १ हजार मेगावाट माथि विद्युत भारत निर्यात गर्नसक्छौं । दशैँको समयमा नेपालमा विद्युतको माग कम हुने हुँदा त्यो बेलामा भारतमा हजार मेगावाट भन्दा बढी विद्युत निर्यात गर्नसक्छौं ।
२ सय ५१ मेगावाटमध्ये १ सय २५ मेगावाट बिहारको लागि १ सय २६ मेगावाट विद्युत हरियाणा पठाउँदै छौं । बिहार र हरियाणाको लागि मध्यकालिन सम्झौताअनुसार पठाउन लागिएको हो । बिहारसँग तीन वर्ष र हरियाणासँग पाँच वर्षको सम्झौता रहेको छ । दुवै ठाउँको लागि विद्युतको मूल्य प्रतियुनिट भारतीय ५ रुपैया ४५ पैसा रहेको छ । जुन नेपाली रुपैयाँ ८ रुपैयाँ ७२ पैसा हुन्छ । अझै २५० मेगावाटका आयोजनाहरु अहिले पनि सम्झौता गर्ने प्रक्रियामा छन् । यो वर्ष १ हजार मेगावाट विद्युत पठाउन सक्छौं । चालु आर्थिक वर्षमा कम्तिमा पनि २५ देखि ३० अर्ब विद्युत निर्यात हुन्छ भन्ने अनुमान छ । २५१ मेगावाट विद्युत निर्यातको स्वीकृत १० वर्षमा १० हजार मेगावाट विद्युत खरिद सम्झौताकै निरन्तरता हो । अहिले मध्यकालिन सम्झौता भएको छ । सरकारले २५ वर्षे दीर्घकालिन सम्झौता पनि गर्ने तयारीमा रहेको छ ।’
भारतले पहिलो पटक सन् २०२१ अक्टोबरमा नेपालबाट ३९ मेगावाट विद्युत निर्यातका लागि अनुमति दिएको थियो । पछिल्लो तीन वर्षमा भारतले नेपालबाट विद्युत निर्यातको परिणाम निरन्तर रुपमा वृद्धि गरिरहेको छ । नेपाल र भारतबीचको दीर्घकालीन ऊर्जा सम्झौता आगामी १० वर्षमा नेपालबाट भारतलाई १० हजार मेगावाटसम्म विद्युत विक्री गर्ने रहेको छ । सम्झौताको पहिलो वर्षमा १ हजार मेगावाट विद्युत निर्यातको स्वीकृति पाइसक्केको छ । नेपाल दक्षिण एशिया क्षेत्रकै प्रमुख जलविद्युत निर्यातकर्ता बन्ने आधार तय भइरहेको छ । त्रिदेशिय सम्झौता अनुरुप बंगलादेशलाई ४० मेगावाट विद्युत विक्री गर्ने सम्झौता अन्तिम चरणमा पगेको छ । बंगलादेशको पछिल्लो राजनीतिक घटनाक्रम सहज भएसँगै सम्झौता गर्ने तयारीमा प्राधिकरण छ ।
