काठमाडौँ । शताब्दीकै ठूला ‘चोकर्स’ भारत र दक्षिण अफ्रिका टी–२० विश्वकपको उपाधिका लागि भिड्दैछन् । खेल नेपाली समयानुसार राति ८ः१५ बजे सुरु हुनेछ ।
सन् १९९२ देखि सेतो बलको क्रिकेट खेल्दै आएको अफ्रिकी टोलीले एउटा पनि विश्वकप जित्न सकेको छैन भने भारतीय टोली २०११ देखि विश्वकपको पर्खाइमा छ ।
दक्षिण अफ्रिकाले विश्वकप जित्न सकेको छैन, यसको मतलब टोलीले आईसीसी ट्रफी जितेको छैन भन्ने होइन । उसले सन् १९९८ मा च्याम्पियन्स ट्रफीको उपाधि जितेको थियो । यो उसको क्रिकेट इतिहासमा पहिलो र अन्तिम आईसीसी ट्रफी हो ।
संयोगवश, भारतले आफ्नो अन्तिम आईसीसी उपाधि पनि च्याम्पियन्स ट्रफीको रूपमा जित्यो । तर, त्यसयता ११ वर्ष बितिसकेको छ । यसको मतलब भारतले आईसीसी ट्रफी जितेको एक दशक बितिसकेको छ ।
आजको फाइनलको नतिजा जे होस्, एउटा कुरा स्पष्ट छ कि कम्तिमा एउटा टोलीले आफ्नो टाउकोबाट ‘चोकर्स’ को ट्याग हटाउनेछ । तर, यदि खेल रद्द भयो भने दुवै टोलीले आफ्नो दाग हटाउन सक्छन् । किनकी यदि खेल अनिर्णित रह्यो भने ट्रफी दुबै टोलीबीच बाँडफाँड हुनेछ । अर्थात् दुवैको खडेरी सकिनेछ ।
आईसीसीको प्रतिबन्ध फुकुवा भएपछि दक्षिण अफ्रिकाले सन् १९९२ मा पहिलो पटक एकदिवसीय विश्वकप खेलेको थियो । टोलीले उत्कृष्ट प्रदर्शन गर्दै सेमिफाइनलमा स्थान बनाएको थियो तर इङ्ल्यान्डसँग पराजित भयो । १९९६ देखि २०१५ सम्म, टोली ६ पटक नकआउट राउन्डमा पुग्यो, तर कहिले क्वाटरफाइनल र कहिले सेमिफाइनलमा हार्यो । २००३ र २०१९ मा टोली नकआउट राउन्डमा पुग्न सकेन ।
२०२३ मा, दक्षिण अफ्रिकाले पुनरागमन गर्यो र सेमिफाइनल खेल्यो, तर अस्ट्रेलियासँग पराजित भयो । यो टोली एकदिवसीय विश्वकपको तेस्रो सेमिफाइनलमा अस्ट्रेलियासँग पराजित भएको थियो । यसबाहेक न्युजिल्यान्डसँग दुई पटक र वेस्ट इन्डिज र इंग्ल्याण्डसँग एक–एक पटक नकआउटमा पराजित भएको छ । टोलीले एक मात्र नकआउट खेल जितेको थियो २०१५ मा, जब दक्षिण अफ्रिकाले क्वाटरफाइनलमा श्रीलंकालाई पराजित गर्यो ।
१९९८ मा आईसीसीले पहिलो पटक च्याम्पियन्स ट्रफी को रूप मा आफ्नो दोस्रो ५० ओभरको प्रतियोगिता शुरू गर्यो । यसलाई कहिले विल्स इन्टरनेशनल र कहिले नकआउट ट्रफीको नाम दिइएको थियो, तर अहिले यसलाई च्याम्पियन्स ट्रफी भनिन्छ । दक्षिण अफ्रिकाले यसमा उत्कृष्ट प्रदर्शन गर्दै लगातार ३ नकआउट खेल जितेर उपाधि उचालेको थियो । ज्याक कालिस प्लेयर अफ द म्याच र प्लेयर अफ द टुर्नामेन्ट बने ।
दक्षिण अफ्रिकाको सिनियर क्रिकेट टोलीको लागि यो पहिलो र अन्तिम आईसीसी उपाधि हो ।
यसपछि टोलीले ७ पटक च्याम्पियन्स ट्रफीमा सहभागिता जनाए पनि उपाधि त परै जाओस् फाइनलसम्म पुग्न सकेन । टोलीले सन् २००० र २००२ मा भारतसँग लगातार २ पटक सेमिफाइनलमा हार बेहोरेको थियो । सन् २००६ मा वेस्ट इन्डिज र २०१३ मा इङ्ल्यान्डसँग सेमिफाइनलमा पराजित भएर बाहिरिएको थियो ।
दक्षिण अफ्रिकाले सन् २००४, २००९ र २०१७ मा पनि समूह चरण पार गर्न सकेन । पहिलो उपाधि जितेको टोलीले च्याम्पियन्स ट्रफीमा ५ नकआउट खेल खेलेको छ भने ४ सेमिफाइनलमा पराजित भएको छ । सन् २००० मा इंग्ल्याण्डविरुद्धको एकमात्र क्वाटरफाइनल पनि जितेको थियो । अर्थात् ३२ वर्षदेखि विश्वकपमा र २६ वर्षदेखि च्याम्पियन्स ट्रफीमा टोली अभागि बनिरहेको छ ।
टी–२० विश्वकपको पहिलो फाइनल खेल्दै
सन् २००७ मा क्रिकेटको छोटो फर्म्याटको विश्वकप सुरु हुँदा आईसीसीले दक्षिण अफ्रिकालाई आफ्नो आयोजनाको अधिकार दिएको थियो । टोलीले पहिलो खेलमा वेस्ट इन्डिजलाई पराजित गरेको थियो । सुपर–८ मा पनि टोलीले लगातार २ खेल जितेको थियो तर अन्तिम खेलमा भारतसँग पराजित भएपछि समूह चरणबाटै बाहिरिएको थियो ।
सन् २००९ मा दक्षिण अफ्रिका फेरि सेमिफाइनलमा पुगेको थियो तर यस पटक पाकिस्तानसँग पराजित भएको थियो । २०१० र २०१२ मा समूह चरणबाटै बाहिरियो । सन् २०१४ मा सेमिफाइनलमा पुगेपनि भारतसँग हारेर बाहिरिनुपरेको थियो ।
सन् २०१६ देखि २०२२ सम्म टोली फेरि समूह चरणबाटै बाहिरियो र अहिले सन् २०२४ मा पहिलो पटक फाइनलमा पुगेको हो । सेमिफाइनलमा अफगानिस्तानलाई पराजित गर्दै टोलीले पहिलो पटक टी–२० विश्वकपमा नकआउट खेल जितेको हो । दक्षिण अफ्रिकासँग आज पहिलो पटक विश्वकप जित्ने मौका छ ।
दक्षिण अफ्रिका २६ वर्षमा १० सेमिफाइनलमा पराजित
१९९९ देखि २०२४ सम्म, दक्षिण अफ्रिकाले ११ आईसीसी प्रतियोगिता खेल्यो । टोली ११ पटक समूह चरणबाट बाहिरिएको छ, तर १२ पटक नकआउट चरणमा पुगेको छ । नकआउट चरणमा १४ मध्ये ११ खेल हारेपछि टोलीलाई चोकरको रूपमा ट्याग गरिएको थियो । जसमा १० सेमिफाइनल र एक क्वाटरफाइनल समावेश छन् ।
भारत पनि उस्तै
सन् २००७ मा भारतले पहिलो पटक टी–२० विश्वकप जितेको थियो । फाइनलमा पाकिस्तानलाई ५ रनले हराएर भारतले ट्रफी जितेको थियो । यसपछि टोलीले थप ७ टी–२० विश्वकप खेलेको छ । टोली ३ पटक नकआउट चरण अर्थात् सेमिफाइनल र फाइनलसम्म पुगेपनि उपाधि जित्न सकेको छैन ।
सन् २०१४ मा भारतले सेमिफाइनलमा दक्षिण अफ्रिकालाई हराएको थियो तर फाइनलमा श्रीलंकासँग पराजित भयो । २०१६ मा भारत आफ्नै घरेलु मैदानमा नकआउटमा पुग्यो तर सेमिफाइनलमा वेस्ट इन्डिजसँग पराजित भयो । सन् २०२२ मा टोली अन्तिम पटक नकआउटमा पुगेको थियो तर यस पटक इंग्ल्याण्डसँग १० विकेटले पराजित भयो ।
यसैबीच सन् २००९, २०१०, २०१२ र २०२१ मा टोलीले समूह चरण पनि पार गर्न सकेन । अब यो फर्म्याटको विश्वकपमा तेस्रो पटक भारतले फाइनलको टिकट पक्का गरेको छ । टोलीले सेमिफाइनलमा इंग्ल्याण्डलाई ६८ रनले पराजित गरेको थियो ।
भारतले पछिल्लो पटक सन् २०११ मा एकदिवसीय विश्वकपको उपाधि जितेको थियो । २८ वर्षअघि सन् १९८३ मा यो फर्म्याटको विश्वकपमा टोलीले पहिलो सफलता हात पारेको थियो । फाइनलमा वेस्ट इन्डिजलाई र २०११ मा श्रीलंकालाई फाइनलमा पराजित गर्दै टोलीले उपाधि जितेको थियो । त्यसयता भारतले थप ३ पटक एकदिवसीय विश्वकप खेलेको छ, प्रत्येक पटक टोली नकआउट चरणमा पुग्यो, तर एकमा पनि उपाधि जित्न सकेन ।
सन् २०१५ मा भारतले क्वार्टरफाइनलमा बंगलादेशलाई हराएको थियो तर सेमिफाइनलमा घरेलु टोली अष्ट्रेलियासँग पराजित भएको थियो । सन् २०१९ मा न्युजिल्यान्डले सेमिफाइनलमा भारतलाई हराएको थियो । २०२३ मा, भारतले सेमिफाइनलमा न्यूजील्याण्डलाई पराजित गर्यो, तर टोली फाइनलमा अष्ट्रेलिया विरुद्ध पराजित हुँदै उपाधि जित्न असफल रह्यो ।
सन् २००२ मा भारतले च्याम्पियन्स ट्रफीमा पहिलो पटक उपाधि जितेको थियो तर फाइनल निर्णायक नहुँदा ट्रफी श्रीलंकासँग बाँड्नुपरेको थियो । यसपछि २०१३ मा घरेलु मैदानमा भएको फाइनलमा इङ्ल्यान्डलाई पराजित गर्दै टोलीले ट्रफी कब्जा गरेको थियो । पछिल्लो ११ वर्षमा भारतको यो अन्तिम आईसीसी ट्रफी थियो ।
२०१३ पछि, २०१७ मा मात्र एक पटक च्याम्पियन्स ट्रफी प्रतियोगिता भयो । भारतले सेमिफाइनलमा बंगलादेशलाई हराएर लगातार दोस्रो पटक फाइनलमा प्रवेश गरेको थियो तर पाकिस्तानसँग १८० रनको ठूलो हार बेहोरेको थियो । यसपछि च्याम्पियन्स ट्रफी भएन, अब २०२५ मा पाकिस्तानमा प्रतियोगिता हुनेछ ।
डब्ल्यूटीसी अर्थात् विश्व टेस्ट च्याम्पियनसिपको फाइनल २०२१ र २०२३ मा अहिलेसम्म दुई पटक मात्र भएको छ । भारत दुवै पटक फाइनल पुगेपनि दुवैमा पराजित भएको थियो । २०२१ मा न्युजिल्याण्डसँग ८ विकेटले पराजित भएको थियो भने २०२३ मा अस्ट्रेलियासँग २०९ रनले पराजित भएको थियो ।
१० वर्षमा ५ फाइनल हारेको छ भारत
भारत पक्कै पनि दशकको सबैभन्दा ठूलो चोकर हो, तर भारत दक्षिण अफ्रिका जस्तो सेमिफाइनलमा हारेको छैन । यो टोली फाइनलमा पुगेपछि पराजित हुन्छ । पछिल्लो ११ वर्षमा भारतीय टोलीले ११ आईसीसी प्रतियोगिताको ५ फाइनलमा हार बेहोरेको छ । यति मात्र होइन, भारत ४ वटा सेमिफाइनलमा पनि पराजित भएको छ ।
२०१४ देखि, भारतले आईसीसी प्रतियोगिताहरूमा १४ नकआउट खेल खेलेको छ । टोलीले ५ जित र ९ हारेको छ । ५ मध्ये ४ जित सेमिफाइनलमा परेको छ भने १ जित क्वाटरफाइनलमा रहेको छ । भारत ५ मध्ये २ फाइनलमा अस्ट्रेलियासँग पराजित भएको थियो । यस्तै पाकिस्तान, श्रीलंका र न्युजिल्याण्डसँग १–१ पटक पराजित भएको थियो ।
भारत पछिल्लो १२ महिनामा खेलेका सबै आईसीसी प्रतियोगिताको फाइनलमा पुगेको छ । जसमा यस वर्ष जनवरीमा खेलिएको अन्डर–१९ पुरुष विश्वकप पनि समावेश छ । यसअघि भारतको सिनियर टोलीले एकदिवसीय विश्वकप र विश्व टेस्ट च्याम्पियनसिपको फाइनल पनि खेलेको थियो ।
भारतले तीनवटै फाइनलमा अस्ट्रेलियासँग हार बेहोरेको थियो । अष्ट्रेलिया र इङ्ल्यान्ड जस्ता ठूला टोलीलाई हराएपछि अब टोलीले आईसीसी टी–२० ढाँचाको फाइनलमा दक्षिण अफ्रिकाको सामना गर्नेछ । अब यो खेलको नतिजाले मात्र निर्धारण गर्नेछ कि ११ वर्षको हारको पीडा २६ वर्षको पीडा भन्दा कति छ ।
