काठमाडौँ । इरान र इजरायलबीचको तनाव दिनप्रतिदिन बढ्दै गइरहेको छ । इजरायलको क्षेप्यास्त्र प्रतिरक्षा प्रणालीले अहिलेसम्म इरानका धेरैजसो आक्रमणहरूलाई विफल पारेको छ ।
यसैबीच, दुवै देशको वायु रक्षा प्रणालीले कसरी काम गर्छ र युद्ध लम्बियो भने इजरायल र इरान दुबै देशले कस्ता कठिनाइहरूको सामना गर्न सक्छन् भन्ने कुराबारे यहाँ चर्चा गरौं ।
इजरायल कति शक्तिशाली ?
इजरायलसँग संसारको सबैभन्दा शक्तिशाली वायु रक्षा प्रणालीहरू मध्ये एक छ । मानिसहरूले प्रायः यसलाई आइरन डोमसँग मात्र जोड्छन्, तर यो इजरायली रक्षा प्रणालीको पूर्ण चित्र होइन ।
इजरायलको प्रतिरक्षा प्रणाली विभिन्न दूरीबाट आउने खतराहरूको सामना गर्न डिजाइन गरिएका धेरै तहहरू मिलेर बनेको छ ।
आइरन डोम यी भागहरू मध्ये एक हो, जसले छोटो दूरीको रकेट र तोपखानाका गोलाहरूलाई रोक्छ । आइरन डोममा राडार, कमाण्ड र नियन्त्रण प्रणाली, र इन्टरसेप्टर मिसाइलहरू समावेश छन् ।
राडारले शत्रुको रकेट पत्ता लगाउँछ । कमाण्ड सिस्टमले कुन खतरालाई पहिले लक्षित गर्ने भनेर निर्णय गर्छ र त्यसपछि इन्टरसेप्टरले त्यो रकेटलाई हावामा नष्ट गर्छ ।
यसबाहेक इजरायलसँग डेभिड्स स्लिङ, एरो २ र एरो ३ जस्ता प्रतिरक्षा प्रणालीहरू छन् । यी विशेष रूपमा लामो दूरीको ब्यालिस्टिक मिसाइलहरू नष्ट गर्न डिजाइन गरिएका हुन् ।
इरानी वायु रक्षा प्रणाली कति शक्तिशाली छ ?
इरानसँग ब्यालिस्टिक क्षेप्यास्त्र, लामो दूरीका ड्रोन र क्रूज क्षेप्यास्त्रहरूको ठूलो भण्डार छ । ब्यालिस्टिक क्षेप्यास्त्रहरूले निश्चित मार्ग पछ्याउँछन्, जबकि क्रूज क्षेप्यास्त्रहरूले उडानको समयमा आफ्नो मार्ग परिवर्तन गर्न सक्छन् ।
इजरायलबाट करिब १,००० किलोमिटर टाढा अवस्थित इरानले प्रायः मध्यम दूरीको ब्यालिस्टिक क्षेप्यास्त्र र लामो दूरीको ड्रोन प्रयोग गर्छ ।
हालैका आक्रमणहरूमा कुन मिसाइलहरू प्रयोग गरिएको थियो भन्ने कुरा स्पष्ट छैन, तर इरानसँग फताह–१ र इमाद जस्ता मिसाइलहरू छन् । ब्यालिस्टिक मिसाइलहरू धेरै छिटो आउने भएकाले तिनीहरूको प्रतिकार गर्न धेरै गाह्रो छ । त्यसैले, रक्षा प्रणालीले प्रतिक्रिया दिन धेरै कम समय पाउँछ । यस्तो अवस्थामा, यदि कुनै क्षेप्यास्त्रले रक्षा प्रणालीलाई छल्न सफल भयो भने, यसले ठूलो क्षति पुर्याउन सक्छ ।
इरानसँग पनि केही हवाई रक्षा प्रणालीहरू छन् । उदाहरणका लागि, रूसी–निर्मित एस–३०० प्रणालीले इरानको सिमाना पनि सुरक्षित राख्छ । तर यो प्रायः छोटो दूरीको क्षेप्यास्त्रहरू विरुद्ध मात्र प्रभावकारी साबित हुन्छ ।
इजरायलले इरानको प्रतिरक्षा प्रणालीलाई कमजोर पार्न खोजिरहेको छ, त्यसैले इरानको कतिवटा वायु रक्षा प्रणाली अझै पनि काम गरिरहेका छन् भन्ने कुरा स्पष्ट छैन । यद्यपि, इरानले उडानको समयमा मिसाइलहरूलाई आफ्नो लक्ष्य राम्रोसँग पत्ता लगाउन मद्दत गर्ने प्रविधि पनि विकास गरिरहेको छ ।
इजरायलको प्रतिरक्षा प्रणाली हाल धेरै बलियो छ, तर आक्रमणहरू बढ्दै जाँदा, यसको इन्टरसेप्टर मिसाइलहरूको भण्डार घट्न सक्छ । प्रत्येक आक्रमणकारी क्षेप्यास्त्रलाई रोक्नको लागि, क्षतिको जोखिम कम गर्न धेरै इन्टरसेप्टर क्षेप्यास्त्रहरू प्रहार गर्नुपर्छ ।
केही रिपोर्टहरू अनुसार, इरानले आफ्ना ३,००० ब्यालिस्टिक क्षेप्यास्त्रहरू मध्ये लगभग १,००० प्रहार गरिसकेको छ, तर अझै पनि ठूलो भण्डार बाँकी छ । यसको अतिरिक्त, इरानसँग नयाँ क्षेप्यास्त्रहरू बनाउने क्षमता छ ।
यदि यो युद्ध लम्बियो भने, कसको हतियार पहिले समाप्त हुन्छ भनेर हेर्नु महत्त्वपूर्ण हुनेछ । इजरायलको रक्षा प्रणालीलाई बलियो राख्न इन्टरसेप्टर मिसाइलहरू आवश्यक पर्नेछ । अर्कोतर्फ, इरानले आफ्नो भण्डार पुनः भर्ने प्रयास गर्न सक्छ । दुवै देशको रक्षा र आक्रमण शक्तिले यो युद्धको नतिजा निर्धारण गर्नेछ ।
