ब्रह्माण्ड रहस्यले भरिएको छ। ब्रह्माण्डमा अरबौँ आकाशगंगाहरू छन्। ती आकाशगंगाहरूमा अरबौँ ताराहरू छन्, पृथ्वी जस्ता खरबौँ ग्रहहरू ती ताराहरू वरिपरि घुमिरहेका छन्। यस आधारमा पृथ्वीको अस्तित्वको मूल्याङ्कन गर्ने हो भने यसको पहिचान मरुभूमिमा बालुवाको एउटा कणभन्दा कम हुन्छ ।
जसरी ब्रह्माण्डलाई अनन्त भनिन्छ, त्यसैगरी यसका रहस्यहरू पनि अनन्त र अनगिन्ती छन्। यस लेखमा ब्रह्माण्डसँग सम्बन्धित केही यस्ता रहस्यको बारेमा जानकारी दिइने छ, जसको समाधान ठूला वैज्ञानिकले पनि गर्न सकेका छैनन् ।
कसरी भयो ब्रह्माण्डको उत्पत्ति ?
सबैभन्दा ठूलो प्रश्न यो हो कि यो ब्रह्माण्ड कसरी अस्तित्वमा आयो ? यो कसरी सुरु भयो ? ब्रह्माण्डको उत्पत्तिबारे वैज्ञानिकहरूले धेरै सिद्धान्तहरू दिएका छन्। आधुनिक समयमा सबैभन्दा लोकप्रिय सिद्धान्त ‘बिग ब्याङ्ग थ्योरी’ हो, जसको सहायताले ब्रह्माण्डको उत्पत्तिको व्याख्या गर्ने प्रयास गरिन्छ।
बेल्जियमका खगोलशास्त्री जर्जस हेनरी लेमाइट्रेले बिग ब्याङ्ग सिद्धान्त ल्याए। यस सिद्धान्तअनुसार करिब साढे चौध अर्ब वर्ष पहिले ब्रह्माण्डको सम्पूर्ण द्रव्यमान र ऊर्जालाई सूक्ष्म विन्दुको रूपमा संकुचित गरिएको थियो। त्यही विन्दुमा ठूलो विस्फोट भयो र ब्रह्माण्डको सिर्जना भयो। यो बिग ब्याङ्गसँग समय, पदार्थ र अन्तरिक्ष अस्तित्वमा आयो। यस सिद्धान्तअनुसार ब्रह्माण्ड बिग ब्याङ्गदेखि निरन्तर विस्तार भइरहेको छ।
यद्यपि केही वैज्ञानिकहरू बिग ब्याङ्ग सिद्धान्तसँग सहमत छैनन्। कुनै पनि घटना हुनका लागि समय र स्थान चाहिन्छ भन्ने उनीहरुको तर्क छ। जब बिग ब्याङ्गभन्दा पहिले कुनै समय थिएन भने बिग ब्याङ्ग कसरी भयो ? बिग ब्याङ्ग सिद्धान्तमा धेरै ठोस प्रश्नहरूको जवाफ छैन।
ब्रह्माण्डको उत्पत्तिको सन्दर्भमा स्टेफन हकिङले ब्रह्माण्डको उत्पत्ति सहजै भएको हो भनी विश्वास गरे । बिग ब्याङ्ग सिद्धान्त हालको सबैभन्दा सही सिद्धान्त हो। यद्यपि यसमा धेरै प्रश्नहरूको जवाफ छैन।
विद्यमान ज्ञानको आधारमा कुनै पनि सिद्धान्तले ब्रह्माण्डको उत्पत्तिको सही व्याख्या गर्न सकेको छैन। खगोलविद्हरूले दिएका सिद्धान्तहरूमा धेरै विरोधाभासहरू छन्। त्यसैले आज पनि ब्रह्माण्डको उत्पत्ति रहस्य नै छ।
अँध्यारो पदार्थ र अँध्यारो ऊर्जाको रहस्य
यस ब्रह्माण्डको ९५ प्रतिशत भाग डार्क मेटर (अँध्यारो पदार्थ) र डार्क एनर्जी (अँध्यारो ऊर्जा) मिलेर बनेको वैज्ञानिकहरूको विश्वास छ। बाँकी ५ प्रतिशत तारा, ग्रह, उपग्रह, वस्तु आदि मिलेर बनेको छ ।
आधुनिक सिद्धान्तका अनुसार ब्रह्माण्डलाई कायम राख्न डार्क एनर्जी र डार्क मेटरको अत्यन्तै महत्त्व हुन्छ। यो बिना सम्पूर्ण ब्रह्माण्ड पतन हुनेछ। अँध्यारो पदार्थ भनेको प्रकाश उत्सर्जन वा अवशोषित गर्ने पदार्थ हो। अँध्यारो पदार्थले प्रकाशमा प्रतिक्रिया गर्दैन।
अहिलेसम्म विज्ञानले यस्तो उपकरण बनाउन सकेको छैन जसबाट यो विषयलाई हेर्न वा अध्ययन गर्न सकिन्छ। वैज्ञानिकहरूले डार्क म्याटर र डार्क एनर्जीको अस्तित्वलाई सैद्धान्तिक रूपमा स्वीकार गर्दै आएका छन्, तर कुनै पनि हिसाबले यसको अस्तित्व प्रमाणित गर्न नसकेकाले यो अझै रहस्यमै छ ।
ब्रह्माण्डको विशालता र सीमाहरूको ज्ञान
हालसम्म खगोलविद्हरूले ब्रह्माण्डको विशालताबारे कुनै पनि सही जानकारी दिन सकेका छैनन्। ब्रह्माण्डको अनन्तता र विस्तारको बारेमा पनि वैज्ञानिकहरूले विभिन्न दावी गरेका छन्। ब्रह्माण्डको अनन्तताको विरुद्धमा तर्क गर्ने वैज्ञानिकहरू विश्वास गर्छन् कि भौतिक संसारमा अनन्तताको सिद्धान्त सम्भव छैन।
यस भौतिक ब्रह्माण्डको केही सीमा हुनुपर्छ। अर्कोतर्फ, अनन्ततालाई समर्थन गर्ने वर्गले यदि ब्रह्माण्डको सीमा छ भने त्यो सीमाभन्दा बाहिर पनि केही हुनुपर्छ भनी दाबी गर्छ। किनभने, एउटा सीमा सेट गर्दा, अर्को सीमा स्वतः सुरु हुन्छ, जसले ब्रह्माण्डको अनन्ततालाई स्वतः पुष्टि गर्छ।
अक्सफोर्ड युनिभर्सिटीका वैज्ञानिकहरूको टोलीले १५० अर्ब ग्यालेक्सीको अनुमानलाई अस्वीकार गर्दै ब्रह्माण्डको विस्तारको अगाडि यो ब्रह्माण्ड एउटा मटर जस्तै भएको भन्दै यो ब्रह्माण्ड यस कल्पनाभन्दा धेरै विस्तृत रहेको बताएको छ । अन्ततः यति भन्न सकिन्छ कि हालको विज्ञानले ब्रह्माण्डको विशालताको बारेमा सही जानकारी दिन सकेको छैन ।
ब्ल्याक होल र ह्वाइट होल
ब्ल्याक होल यस ब्रह्माण्डको सबैभन्दा घना वस्तुमध्ये एक मानिन्छ। ब्ल्याक होलमा अपार गुरुत्वाकर्षण बल हुन्छ। यसको गुरुत्वाकर्षण शक्ति यस तथ्यबाट अनुमान गर्न सकिन्छ कि प्रकाश पनि यसको शक्तिबाट बच्न सक्दैन।
यो घटनालाई विज्ञानको भाषामा घटना होराइजन भनिन्छ। ब्ल्याक होलहरू सुपरनोभा वा विशाल ताराहरूमा ठूलो विस्फोट पछि बन्छन्। जसका कारण ताराको द्रव्यमान एकदमै सानो ठाउँमा गाढा हुन्छ र यसको गुरुत्वाकर्षण शक्ति धेरै उच्च हुन्छ।
ब्ल्याक होललाई नाङ्गो आँखाले देख्न सकिँदैन किनभने यसले प्रकाशलाई फिर्ता आउन दिँदैन। जबकि वस्तु हेर्ने सिद्धान्त प्रकाशको प्रतिबिम्ब नियममा निर्भर गर्दछ। प्रतिबिम्बित प्रकाशले आँखाको रेटिनामा प्रहार गरी छवि बनाउँछ।
केही सिद्धान्तहरूका अनुसार ब्ल्याक होलहरू ब्रह्माण्डको अर्को आयाममा जाने बाटो हुन सक्छ। यसअनुसार ब्रह्माण्डको हरेक क्रियाको प्रतिक्रिया हुन्छ। ब्ल्याक होलको अर्को छेउ ब्रह्माण्डको अर्को आयाममा खुल्छ। वैज्ञानिकहरूले ब्ल्याक होलको अध्ययन गरिरहेका छन्। नयाँ सिद्धान्तहरू बाहिर आउँदैछन्। तिनीहरूको बारेमा अझै धेरै जान्न बाँकी छ।
एउटा सिद्धान्तअनुसार ब्रह्माण्ड द्वन्द्वात्मक छ । जसरी जीवनको द्वन्द्वात्मक प्रतिक्रिया मृत्यु हो, उज्यालोको विपरीत अन्धकार हो। त्यस्तै, ब्रह्माण्डको दोहोरो रूप हुनेछ। जहाँ यस ब्रह्माण्डको हरेक कार्यको प्रतिक्रिया हुनेछ। त्यहाँ चिज ठीक उल्टो हुनेछ। भौतिकशास्त्रको हरेक नियम उल्टो काम गर्नेछ। यही सिद्धान्तको आधारमा वैज्ञानिकहरूले ब्ल्याक होलसँगै ह्वाइट होलको बारेमा पनि कुरा गर्न थालेका छन् ।
