बाँके । बाँकेका आठ वटै स्थानीय तहमा किशोरी सञ्जाल गठन गरिएका छन् । बालविवाह न्यूनीकरण तथा बालिकाहरुको क्षमता अभिवृद्धि गर्ने उद्देश्य राखेर गठन गरिएका यस्ता क्लबहरुमा आबद्ध किशोरीहरु अहिले प्रथमतः आफू बालविवाहबारे बुझ्छन् र त्यसपछि अरुलाई बुझाउने गर्छन् ।
बालविवाहबारे जानकारी दिन आयोजना हुने विभिन्न कार्यक्रमहरुबाट सिक्दै बालिकाहरुले आफ्नो गाउँटोलमा त्यसको प्रचार गरिरहेका छन् । बाँकेमा प्लान इन्टरनेशनल र स्याकले यस कार्यमा सघाउँदै आएका छन् । उनीहरुलाई बालविवाहको प्रतिकूल प्रभावबारे प्रशिक्षण मात्रै दिइएको छैन, उनीहरुको क्षमता अभिवृद्धिका लागि कार्यक्रम नै बनाएर विभिन्न गतिविधिहरुमा संलग्न गराइँदै आइएको छ ।
“किशोरी क्लबमा आबद्ध भएपछि हामीले धेरै कुरा जान्ने अवसर पाएका छौं,” बालबिवाहविरुद्ध सक्रिय राप्तीसोनारी र नरैनापुर गाउँपालिकाका किशोरीहरुले भने – ‘हामीले बुझेका कुरा आफ्ना घर, छिमेकमा पनि बुझाइरहेका छौं ।’ शुरुमा संस्थाको सहयोगमा क्रियाशील किशोरी क्लब अब सक्षम हुँदै गएका छन् । उनीहरु आफ्ना अधिकार के हुन् र कहाँ गएर अधिकार माग्ने भन्नेमा सचेत हुँदै गएका छन् ।
गत वर्ष गठन भएको समावेशी किशोरी क्लबले पाँच वटा बालविवाह रोकिसकेको छ । त्यति मात्रै होइन आफ्नै उमेर नपुग्दा पनि उनीहरुले अभिभावकलाई उमेर नपुगी विवाह गर्नहुँदैन भनेर सम्झाउन सफल भएका छन् । समावेशी किशोरी क्लबकी सदस्य हुन् लक्ष्मी थारु । उनको १६ वर्षकै उमेरमा परिवारले विवाह गरिदिने प्रयास गरेको थियो ।
“मैले रोई, कराई आफ्नो विवाह रोकें,” उनले भनिन्- जनेचतना जगाउँदै छु । बालविवाह रोक्दै छु । समावेशीकै सदस्य शर्मिला शाहको पनि ललाइफकाई बालविवाहका लागि आफन्तले गरेको प्रयास विफल भयो । शाहले आफ्नी आमालाई सम्झाइन् र मौकैमा उनको बाल विवाह रोकियो ।
राप्तीसोनारी–७ मा रहेको पालिका स्तरीय समावेशी किशोरी क्लबकी आशा बुढामगरले जनचेतनाले समाजमा बालविवाह गर्नुहुँदैन भन्ने सन्देश दिनसक्ने भएकाले आफूहरुले जनचेतनाका गतिविधिलाई प्राथमिकता दिने गरेको बताइन् । “बालविवाह गर्दा आर्थिक, सामाजिक, मानसिक र शारीरिक रुपमा पर्ने असरबारे किशोरी र अभिभावकलाई सम्झाउने गरेका छौं,” उनले भनिन् ।
यस्तै राप्तीसोनारी गाउँपालिका–७ का वडाध्यक्ष रामलखन थारु पूर्व शिक्षकसमेत हुन् । उनले आफ्नो वडामा रहेका विद्यालयमा बालविवाहविरुद्ध अभियान शुरु गरेका छन् । थारुले वडाका विद्यालयमा गएर कक्षा ९ र १० मा अध्ययनरत विद्यार्थीका लागि बालविवाहविरुद्धको ‘क्लास’नै सञ्चालन गर्ने गरेका छन् । विद्यालयमा बालविवाहविरुद्ध सचेतना कार्यक्रम गर्दा त्यो सन्देश वडाभर प्रवाह हुने वडाध्यक्ष थारुको विश्वास छ ।
वडाध्यक्ष थारुले भने – “मधेसी, थारु समुदायमा अभिभावकले नै बालविवाह गरिदिने संस्कार रहेको छ । त्यसलाई चिर्न पनि विद्यालयका विद्यार्थीहरुमार्फत अभियान थालेको हुँ ।” प्रदेश ५ सामाजिक मन्त्रालयको एक कार्यक्रममा सहभागी भएपछि थारुले बालविवाहविरुद्ध विद्यालयमै गएर कक्षा लिने निर्णय लिएका हुन् । “वडा कार्यालयमै पालिकास्तरीय किशोरी क्लबको कार्यालय राखेको छु,” उनले भने ।